آموزش حسابداری صنعتی مقدماتی

موسسات تولیدی از مراکز هزینه متعددی تشکیل شده و تحلیل هزینه های سربار ساخت در مرکز هزینه از طریق تعیین هزینه های سربار هر یک از مراکز مسئولیت و هزینه انجام می شود. مراکز هزینه به عنوان موضوع هزینه تلقی شده و هزینه های سربار به آنها منتسب می گردد. انتصاب هزینه‌ها به موضوعات گوناگون هزینه ( در اینجا مراکز هزینه ) از طریق ردیابی مستقیم یا تخصیص انجام می شود. ردیابی مستقیم هنگامی انجام می شود که بتوان هزینه معینی را به طور مشخص با یک مرکز هزینه شناسایی کرد و تخصیص هنگام انجام می‌شود که نتوان هزینه معین را به طور مشخص به یک مرکز هزینه تخصیص داد.

مراکز هزینه در یک کارخانه بر اساس وظایفی که دارد به دو گروه تقسیم می شوند،برخی از این مراکز و دوایر مستقیماً درگیر تولید محصولات می باشند ( مانند دایره مونتاژ، بسته‌بندی و تکمیل ) و برخی دیگر ، خدمات پشتیبانی را برای دوایر تولیدی فراهم می آورند ( مانند دایره رستوران ، نگهبانی و تاسیسات ). به همین دلیل دوایر کارخانه را می توان به دو گروه دوایر تولیدی یا عملیاتی و دوایر پشتیبانی و خدماتی طبقه بندی کرد.

طبقه بندی مراکز هزینه در دو گروه دایره تولیدی و خدماتی باعث می شود که بتوان هزینه های سربار ساخت را نیز به دو گروه زیر تقسیم نمود :

1. سربار غیر مستقیم (هزینه‌های عمومی کارخانه ) - هزینه هایی هستند که به یک دایره تولیدی یا خدماتی قابل ردیابی و رهگیری نباشند مانند هزینه اجاره آب و برق ، حقوق مدیر کارخانه و...
2. سربار مستقیم - هزینه هایی هستند که به یک دایره تولیدی و خدماتی قابل ردیابی و رهگیری باشند. هزینه تعمیر و نگهداری ، هزینه استهلاک ماشین آلات و فوق العاده اضافه کاری نمونه های از هزینه های سربار مستقیم می باشند.

مراحل تخصیص هزینه های سربار

جهت تخصیص هزینه های سربار ساخت باید سه مرحله زیر به ترتیب طی شود :

1. تخصیص هزینه های سربار ساخت غیر مستقیم به دوایر تولیدی و خدماتی - در این مرحله هزینه های سربار غیر مستقیم با استفاده از یک مبنا یا محرک هزینه به دوایر تولیدی و خدماتی تخصیص می یابد. برای مثال برای تخصیص هزینه اجاره می توان از سطح زیربنای دوایر جهت تخصیص هزینه اجاره دوای استفاده کرد نقطه به تخصیص هزینه های سربار غیر مستقیم به دوایر تولیدی و خدماتی اصطلاحاً تخصیص اولیه می گویند.
2. تخصیص هزینه های سربار مستقیم به دوایر - در این مرحله هزینه های سربار مستقیم هر دایره به همان دایره تخصیص می یابد.
3. تخصیص هزینه های سربار دوایر خدماتی به دوایر استفاده کننده از خدمات - بعد از تخصیص اولیه و تخصیص هزینه های سربار ساخت مستقیم به دوایر مربوطه ، باید هزینه های سربار انباشته شده در دوایر خدماتی بین دوایر استفاده کننده از خدمات آن دایره تسهیم شود. به تخصیص هزینه های سربار دوایر خدماتی به دوایر استفاده کننده از خدمات اصطلاحاً تخصیص ثانویه می گویند.

روشهای تخصیص ثانویه

همانطور که بیان شد در تخصیص ثانویه هزینه های سربار دوایر خدماتی به دوایر استفاده کننده از خدمات تخصیص می یابد. برای تخصیص هزینه های سربار دوایر خدماتی به روش به شرح زیر وجود دارد :

1. روش مستقیم
2. روش یک طرفه ( متوالی ، پلکانی و یا نخستین )
3. روش دو طرفه ( متقابل ، ریاضی و یا جبری )

روش مستقیم

در روش مستقیم ، هزینه های سربار دوایر خدماتی صرفاً با این دوایر تولیدی تصمیم می شود و اینطور فرض می شود که دوایر خدماتی از هزینه‌های سربار سایر دوایر خدماتی سهمی نمی‌برند.

در شکل زیر به روش مستقیم در تخصیص ثانویه نشان داده شده است:

مثال : شرکت همایون دارای دو دایره عملیاتی مونتاژ و بسته بندی و دو دایره خدماتی رستوران و تاسیسات است. مبنای تسهیم هزینه هایی رستوران تعداد کارکنان و دایره تاسیسات سطح زیربنای دوایر می باشد. سایر اطلاعات به شرح زیر می باشد :

مطلوب است : تسهیم هزینه های سربار دوایر خدماتی در تخصیص ثانویه به روش مستقیم:

جمع تعداد کارکنان در دوایر تولیدی   ۸۰= ۶۴+۱۶

سهم دایره تولیدی مونتاژ از هزینه های سربار دایره خدماتی رستوران   ۵۶٫۰۰۰  = ۶۴/۸۰ × ۷۰٫۰۰۰

دایره تولیدی بسته بندی از هزینه های سربار دایره خدماتی رستوران ۱۴٫۰۰۰  = ۱۶/۸۰ × ۷۰٫۰۰۰

سطح زیر بنا در دوایر تولیدی ۴۵۰=۱۳۵+۳۱۵

سهم دایره تولیدی مونتاژ از هزینه های سربار دایره تاسیسات ۵۸٫۸۰۰  = ۳۱۵/۴۵۰ × ۸۴٫۰۰۰

سهم دایره تولیدی بسته بندی از هزینه های سربار دایره تاسیسات ۲۵٫۲۰۰  = ۱۳۵/۴۵۰ × ۸۴٫۰۰۰

                                                جدول تخصیص هزینه های سربار به روش مستقیم

روش یک طرفه ( مکانی ، متوالی و یا نخستین )

در این روش هزینه های سربار دوایر خدماتی بین دوایر تولیدی و خدماتی تصمیم می شود اما وقتی نوبت تسهیم هزینه های سربار دوایر خدماتی دیگر می رسد ،دایره خدماتی که هزینه های سربار آن تسهیم شده ، از هزینه های سربار دوایر خدماتی دیگر سهمی نمی برد. به عبارت دیگر تسهیم هزینه های سربار به صورت یک طرفه انجام می شود. در روش یکطرفه اولویت تسهیم از اهمیت خاصی برخوردار است و باید از دایره خدماتی شروع شود که هزینه های سربار آن از هزینه های سربار سایر دوایر خدماتی بیشتر باشد.و یا درصد ارائه خدمات آن از درصد ارائه خدمات سایر دوایر خدماتی بیشتر است.

در شکل زیر روش یک طرفه در تخصیص ثانویه نشان داده شده است:

مثال : با در نظر گرفتن اطلاعات مثال فوق مطلوب است تسهیم هزینه های سربار دوایر خدماتی در تخفیف ثانویه به روش یک طرفه:

جمع سطح زیر بنا در دوایر تولیدی و دایره ای رستوران ۵۰۰ = ۵۰+۱۳۵+۳۱۵

سهم دایره تولیدی مونتاژ از هزینه های سربار دایره تاسیسات ۵۲٫۹۲۰ = ۳۱۵/۵۰۰ × ۸۴٫۰۰۰

سهم دایره تولیدی بسته بندی از هزینه های سربار دایره تاسیسات ۲۲٫۶۸۰ = ۱۳۵/۵۰۰ × ۸۴٫۰۰۰

سهم دایره خدماتی رستوران از هزینه های سربار دایره تاسیسات ۸٫۴۰۰ = ۵۰/۵۰۰ × ۸۴٫۰۰۰

جمع هزینه های سربار ساخت دایره رستوران بعد از تسهیم هزینه دایره تاسیسات ۷۸٫۴۰۰ = ۸٫۴۰۰ × ۷۰٫۰۰۰

جمع تعداد کارکنان دوایر تولیدی ۸۰ =۱۶+۶۴

سهم دایره تولیدی مونتاژ از هزینه های سربار دایره رستوران ۶۲٫۷۲۰ = ۶۴/۸۰ × ۷۸٫۴۰۰

سهم دایره تولیدی بسته بندی از هزینه های سربار دایره رستوران ۱۵٫۶۸۰ = ۱۶/۸۰ × ۷۸٫۴۰۰

                                                   جدول تخصیص هزینه های سربار به روش یک طرفه

نکته ۱ : برای تسهیم هزینه های سربار دوایر خدماتی در روش یک طرفه می توان دایره خدماتی که بیشترین درصد خدمات را ارائه می کند انتخاب نمایید.

روش دوطرفه ( متقابل ، ریاضی و یا جبری )

در این روش ، تسهیم هزینه های سربار دوایر خدماتی نسبتاً کامل است و در آن کلیه دوایر تولیدی و خدماتی از هزینه های سربار دوایر خدماتی به غیر از خود آن دایره خدماتی، سهم می برند.به عبارت دیگر هزینه های سربار دوایر خدماتی بین کلیه دوایر تولیدی و خدماتی تصمیم می شود و خود آن دایره خدماتی از هزینه های سربار دوایر خدماتی دیگر سهم می برد.

در شکل زیر روش دوطرفه در تخصیص ثانویه نشان داده شده است :

نکته ۲ : جهت انجام تسهیم در روش دو طرفه باید مراحل زیر را به ترتیب طی نمود :

1. تعیین درصد ارائه خدمات دوایر خدماتی به سایر دوایر تولیدی و خدماتی
2. بیان هزینه های سربار هر دایره خدماتی به صورت معادله خطی
3. حل دستگاه معادلات و تعیین هزینه های سربار هر دایره خدماتی پس از تصویب
4. تسهیم هزینه های سربار دوایر خدماتی

 مثال. با در نظر گرفتن اطلاعات مثال بالا، مطلوب است تسهیم هزینه های سربار دوایر خدماتی در تخصیص ثانویه به روش دو طرفه :

در تسهیم دو طرفه باید مراحل زیر را طی نمود :

الف - محاسبه درصد ارائه خدمات دوایر خدماتی به کلیه دوایر تولیدی و خدماتی به شرح جدول زیر:

ب - بیان هزینه های سربار ساخت دوایر خدماتی با استفاده از معادله خطی.

معادله خطی هزینه های سربار دایره رستوران عبارت است از مبلغ هفتاد هزار ریال بعلاوه ۱۰ % سهم دایره رستوران از هزینه‌های سربار دایره تاسیسات و معادله خطی هزینه‌های سربار دایره تاسیسات عبارت است از ۸۴ هزار ریال به علاوه ۲۰ درصد سهم دایره تاسیسات از هزینه های سربار دایره رستوران.

ج - در این مرحله با قرار دادن معادله (T)  در معادله (R)  و یا برعکس عکس اقدام به حل معادلات خطی فوق به شرح زیر می شود.

حال با قرار دادن مقدار R در معادله دوم ، مقدار T  بدست می‌آید.

د -  در این مرحله هزینه های سربار دوایر خدماتی بعد از تسهیم ، با استفاده از درصد ارائه خدمات دوایر خدماتی که در مرحله( الف) محاسبه شده است بین کلیه دوایر تقسیم می‌شود.

سهم دایره مونتاژ از هزینه‌های سربار دایره رستوران  ۵۱٫۲۰۰ = ۶۴% × ۸۰٫۰۰۰

سهم دایره بسته بندی از هزینه های سربار دایره رستوران ۱۲٫۸۰۰ = ۱۶% × ۸۰٫۰۰۰

سهم دایره تاسیسات از هزینه های سربار دایره رستوران ۱۶٫۰۰۰ = ۲۰% × ۸۰٫۰۰۰

دهم دایره مونتاژ از هزینه های سربار دایره تاسیسات ۶۳٫۰۰۰ = ۶۳% × ۱۰۰٫۰۰۰

سهم دایره بسته بندی از هزینه های سربار دایره تاسیسات ۲۷٫۰۰۰ = ۲۷% × ۱۰۰٫۰۰۰

سهم دایره رستوران از هزینه‌های سربار دایره ای تاسیسات ۱۰٫۰۰۰ = ۱۰% × ۱۰۰٫۰۰۰

                                             جدول تخصیص هزینه های سربار به روش دو طرفه

ما در این پست یکی از مفاهیم مهم دیگر از حسابداری صنعتی را خدمت شما عزیزان آموزش دادیم و شما می توانید نقطه نظرات و دیدگاه های گرانقدر خود را در رابطه با این پست با ما و سایر کاربران به اشتراک بگذارید.همچنین شما با امتیاز دهی به این مطلب می توانید ما را  از کیفیت این پست آموزشی مطلع سازید.