افراد دارای پنج نوع شخصیت مالی متفاوت هستند: جمع کننده پول، مصرف کننده پول، بی تفاوت نسبت به پول، دوری گزیننده از پول و پس انداز کننده پول. این تقسیم بندی البته تقریبی است و نمی توان فردی را یافت که دقیقا در یکی از این طبقه بندی ها قرار بگیرد.
افراد آمیخته ای از این انواع هستند، اما می توان تشخیص داد که در هر فرد کدام یک از این انواع شخصیت شناسی غالب است. هر کدام از این انواع شخصیت، محاسن و معایبی دارند.
نمی توان گفت که یک تیپ مالی به کلی مفید است و تیپ مالی دیگر به کلی مضر؛ اما باید اولا تشخیص دهیم که در کدام یک از این انواع قرار می گیریم و ثانیا بفهمیم که نقاط قوت و ضعف تیپ شخصیتی مالی مان کدام است تا در گام سوم بتوانیم نقطه ضعف های خود را برطرف کرده و حتی آنها را به نقطه قوت بدل کنیم.
سوالات زیر به این منظور طراحی شده اند که بتوانند به شما کمک کنند که تیپ مالی خود را تشخیص دهید. توجه کنید که در پرسش نامه زیر هیچ پاسخ درستی وجود ندارد؛ بنابراین به پاسخ درست فکر نکنید، بلکه اولین پاسخی را که به محض دیدن سوال به ذهنتان می آید انتخاب کنید. پرسش ها را با صداقت و بدون تأمل و فکر جواب بدهید و گزینه های پاسخ داده خود را یادداشت کنید.
۱. اگر به طور غیر منتظره ای ۵۰ میلیون تومان به دست شما برسد، با آن چه می کنید؟
الف) آن را خرج نمی کنم، بلکه با آن برای بقیه هدیه می خرم. ب) فورا آن را در بانک می گذارم تا از دست نرود. ج) هیچ تصمیمی نخواهم گرفت و تا آنجا که امکان دارد درباره نحوه استفاده از آن فکر خواهم کرد. د) آن را در تجارت پر سودی سرمایه گذاری می کنم. ه آن را صرف امور خیریه می کنم.
۲. نظر شما درباره پول چیست؟
الف) پول لذت بخش ترین چیز در زندگی من است و از هر فرصتی برای خرید و هدیه دادن به دیگران استفاده می کنم. ب) ترجیح می دهم پولم را در جایی امن نگاه دارم تا احساس امنیت داشته باشم. ج) ترجیح می دهم به پول فکر نکنم و می دانم که مسائل مالی در اکثر موارد خود به خود حل خواهند شد. د) من بسیار درباره پول فکر می کنم و مدام در حال سبک و سنگین کردن راه های افزایش پولم هستم. ه) مطمئن هستم که پول هیچ گاه تصمیم گیری های اصلی زندگی مرا تحت الشعاع قرار نخواهد داد.
۳. هدف اصلی مالی شما کدام یک از موارد زیر است؟
الف) این است که به اندازه کافی پول داشته باشم تا بتوانم هر چیزی را که می خواهم با آن بخرم. ب) به اندازه کافی پول پس انداز کنم، بنابراین هیچ گاه درباره پول و بحران مالی احساس نگرانی نخواهم داشت. ج) دقیقا نمی دانم که هدف من از به دست آوردن پول چیست؟ د) تا بتوانم به سرعت حجم دارایی ها و سرمایه های خود را چند برابر کنم. ه) می خواهم تا آن اندازه پول به دست بیاورم که بتوانم به نیازهای اساسی و اصلی خود پاسخ گویم، همین و بس.
۴. نظر شما درباره برنامه ریزی مالی چیست؟
الف) برنامه ریزی؟ چنین چیزی در زندگی من وجود ندارد. من برای پولی که به دست می آورم برنامه ای ندارم. ب) من بسیار به برنامه ریزی مالی خود پایبند هستم و به هیچ عنوان از سرفصل های آن تخطی نمی کنم. ج) من برنامه ریزی مالی ندارم و نمی دانم چگونه باید شروع به تدوین یک برنامه مالی کنم. من مطمئن هستم که پول به خودی خود مدیریت می شود و بدون برنامه ریزی هم من به مشکلی برنخواهم خورد. د) من برنامه مفصلی برای پول های خود دارم و مدام در حال محاسبه دخل و خرجم هستم. ه) من بسیار ساده زندگی می کنم و از اینکه با زندگی آسوده و ساده خود نیازی به برنامه ریزی های مالی پیدا نمی کنم، بسیار خوشحال هستم.
۵. نظر شما درباره پس انداز چیست؟
الف) من با پس انداز کردن مشکل دارم. پس انداز کردن برای من همیشه امری دشوار است. احساس می کنم پس انداز کردن هیچ فایده ای ندارد. ب) پس انداز کردن برای من امری کاملا طبیعی است. من به صورت خودکار پس انداز می کنم و اصلا به پس انداز کردن فکر نمی کنم. این امری طبیعی برای من است. ج) من می دانم که باید پس انداز کنم، اما هیچ گاه نمی توانم دست به عملی کردن افکارم درباره پس انداز کردن بزنم. د) من بسیار از پس انداز کردن لذت می برم و اغلب درباره این فکر می کنم که چطور در زندگی روزمره خود می توانم جلوی خرج های اضافی را بگیرم. ه) اگر من آن اندازه پول داشته باشم که بتوانم آن را پس انداز کنم، هیچ گاه چنین کاری نمی کنم، بلکه آن را خرج خودم و زندگی ام می کنم.
۶. نظر شما درباره قرض گرفتن چیست؟
الف) من اغلب پول قرض می گیرم، اما نمی توانم بگویم که همواره از پس بازپرداخت قرض هایم برمی آیم. ب) من به ندرت از کسی پول قرض می گیرم، زیرا من همواره برای شرایط ضروری به مقدار کافی پول پس انداز کرده ام. ج) من سعی می کنم و ترجیح می دهم که از بقیه پول قرض نگیرم، زیرا به ندرت می توانم قرض های خود را بازپرداخت کنم. د) من دوست دارم از بقیه پول قرض کنم تا بدان وسیله بتوانم پول بیشتری برای سرمایه گذاری داشته باشم، اما در عین حال از اینکه انسان مقروضی باشم، متنفر هستم. ه) من از قرض گرفتن متنفر هستم و فقط در مواردی که هیچ چاره دیگری نداشته باشم و موقعیتم بسیار ضروری باشد، از دیگران قرض می کنم.
۷. نظر شما درباره قرض دادن پول چیست؟
الف) من بسیار در قرض دادن به دیگران گشاده دستم و درباره بازپرداخت پولم، نگرانی ندارم. ب) من تا آنجا که ممکن باشد، سعی می کنم هیچ گاه به دیگران پول قرض ندهم. ج) من هیچ ایده ای درباره اینکه می توانم از پس قرض دادن به دیگران بربیایم ندارم. د) من تنها زمانی به دیگران پول قرض می دهم که این پول قرض دادن به نحوی بتواند در نهایت به سود من باشد. ه) معمولا مردم از من پول قرض نمی خواهند؛ زیرا آنها به خوبی می دانند که من عموما پول اضافی برای قرض دادن به آنها ندارم.
۸. شما در شرایط بحران و نیاز مالی شدید چه می کنید؟
الف) من عموما در شرایط بحران مالی پولی پس انداز نکرده ام تا با آن بتوانم اوضاع را کنترل و مدیریت کنم. ب) من برای روز مبادا پول فراوانی کنار گذاشته ام، اما امیدوارم که هیچ گاه زمان مصرف آنها نرسد. ج) من نمی دانم که پول به انداز کافی دارم یا نه. به همین خاطر تنها آرزو می کنم که هیچ گاه شرایط اضطراری برای من پیش نیاید. د) من پول به اندازه کافی پس انداز کرده ام، اما مطمئن نیستم که این پول بتواند در شرایط ضروری کفاف هزینه های مرا بدهد. ه) من امیدوارم که در این شرایط دوستان بتوانند به من برای حل موقعیت اضطراری کمک کنند.
حال که به سوالات جواب دادید، می توان تعیین کرد که شما در کدام یک از ۵ گروه گفته شده قرار می گیرید. گزینه های پاسخ داده خود را یادداشت کنید.
اگر در جواب های شما، پاسخ «الف»، بیش از سایر گزینه ها تکرار شده است، شما شخصیتی هزینه کننده هستید. اگر پاسخ «ب» بیشتر تکرار شده باشد، شما جمع کننده هستید. اگر پاسخ «ج» بیشتر تکرار شده باشد، شما دوری کننده از پول هستید. پاسخ «د» به معنی این است که تیپ شخصیتی شما، پس انداز کننده است. و پاسخ «ه» به معنی این است که شما نسبت به پول بی تفاوت هستید.
در ادامه به طور مختصر درباره هر کدام از این تیپ های شخصیتی نکاتی خواهیم گفت.
۱. پس اندازگر اگر شما در این تیپ مالی قرار دارید، می توان گفت که ترجیح می دهید که پول خود را پس انداز کرده یا سرمایه گذاری کنید تا بتوانید حجم دارایی هایتان را چند برابر کنید. اگر شما پس انداز نکرده و سرمایه گذاری نکنید، احساس بدی خواهید داشت. پس انداز کردن شما را خوشحال می کند. برای شما داشتن پول به معنی داشتن قدرت، نفوذ، اعتبار و احترام بیشتر است. اعتمادبه نفس شما تا اندازه زیادی بسته به پس انداز مالی تان است. شما با دیگران بسیار درباره نحوه سرمایه گذاری و مصرف پولتان مشورت می کنید.
۲. دوری کننده اگر شما در این تیپ شخصیتی قرار دارید، در متعادل کردن دخل و خرج هایتان عمدتا با مشکل مواجه می شوید. عموما قبض هایتان به موقع پرداخت نمی شود. شما برنامه ریزی مالی ندارید یا اگر دارید، اصلا بدان عمل نمی کنید. دقیقا نمی دانید که در حال حاضر چقدر پول دارید و روزانه چقدر خرج هزینه های جاری شما می شود.
عموما از چک کردن حساب های مالی تان اجتناب می کنید، چون از این کار وحشت دارید. حوصله نشستن و حساب کردن برای هزینه هایتان را ندارید؛ بنابراین نمی توانید تعیین کنید که در آمد شما صرف چه اموری می شود. برخی از افرادی که در این دسته قرار دارند، از مواجهه با مسائل مالی اجتناب می کنند، جون این کار برای آنها بسیار استرس زا و پرفشار است. این گروه با گروه افراد بی تفاوت به پول مشابهت هایی دارند؛ اما فرق عمده ای با آنها دارند. افراد بی تفاوت نسبت به پول، سروکله زدن با مسائل مالی را کاری عبث، بیهوده و حتی کثیف می دانند، اما این گروه چنین نیستند.
۳. جمع کننده اگر شما در این تیپ شخصیتی قرار دارید، بسیار مشتاق جمع کردن پول هستید و ترجیح می دهید پول خود را با کارهایی مانند سرمایه گذاری به خطر نیندازید. عموما این افراد هستند که دارایی ها و پس اندازهای خود را در بانک می گذارند. سود تدریجی و مشخص پول برای این گروه از افراد، بسیار آرامش بخش تر از خطر و فشار روانی سرمایه گذاری ای است که نتیجه اش مشخص نیست. محافظه کاری صفت بارز افراد این گروه است.
۴. بی تفاوت افرادی که در این گروه قرار دارند، پول را چیز کثیفی می دانند که انسان تا آنجا که می تواند باید خود را از آلوده شدن بدان حفظ کند. پول انسان ها را فاسد می کند. این افراد وقتی پول زیادی در دستشان دارند، می خواهند به هر نحو ممکن که شده از شر پول رها شوند.
۵. مصرف کننده اگر شما در این گروه قرار دارید، از مصرف کردن پول لذت می برید. خرج کردن باعث سرخوش شدن این افراد می شود. می توان گفت که افراد این گروه نسبت به خرید کردن اعتیاد دارند؛ بنابراین از پس انداز کردن متنفر هستند و به آن به شکل تکلیفی غیر قابل تحقق نگاه می کنند؛ بنابراین عموما نمی توانند برای آینده ملی خود برنامه ریزی های بلندمدت داشته باشند.