آموزش حسابداری پیمانکاری از صفر تا صد-مفاهیم پایه

ثبت های حسابداری قراردادهای بلند مدت پیمانکاری مبحث مهم حسابداری پیمانکاری است و ما در ادامه سری آموزش های حسابداری پیمانکاری و قراردادهای بلند مدت پیمانکاری قصد داریم صفر تا صد ثبت های حسابداری پیمانکاری را بررسی و به شما آموزش دهیم.در این آموزش ما رویدادهای مربوط به قراردادهای بلندمدت پیمانکاری را با مثال شرح داده و در هر قسمت ثبت های حسابداری مرتبط را در دفتر پیمانکار و کارفرما صادر خواهیم کرد.

یک شرکت خصوصی طی فرایند مناقصه عملیات احداث یک دستگاه ساختمان مورد نیاز خود را طی قرارداد پیمان بلند مدت به مبلغ ۱۰،۰۰۰،۰۰۰ ریال به شرکت پیمانکاری فروزان واگذار نمود . کلیه رویدادهای مالی مربوط به این پروژه بلند مدت از مرحله مطا لعات اولیه تا مرحله تکمیل و تحویل قطعی به شرح زیر است:  

مطالعات مقدماتی طرح

مطالعات مقدماتی شامل اقدامات زیر است:

الف) مطالعات تحقیقاتی و بنیادی

خدمات این مرحله شامل مطالعات منطقه ای، اجتماعی واقتصادی است که نتایج حاصل از آن منجر به تصمیمگیری کلی در مورد برنامه ها و شناخت طرحها و مدیریت آنها میشود.

ب ) مطالعات شناسایی طرح

مطالعات این مرحله شامل تحقیقات و بررسیهای لازم به منظور تعیین هدف طرح، شناخت اجزای متشکله وهمچنین امکانات فنی و اجرایی طرح با توجه به مصالح ساختمانی، تجهیزات، نیروی انسانی و پالاخره حدود سرمایه گذاری، زمان اجرا و تعیین اثرات اجتماعی و اقتصادی ناشی از اجرای طرح است.

حاصل این مطالعات به شکل گزارش تدوین میشود که مبنای تصمیم گیری در مورد اقدامات بعدی خواهد بود.

ج) تهیه طرح مقدماتی

مطالعات این مرحله شامل تحقیق، بررسی، مطالعه و آزمایشهای لازم به منظور طراحی و تهیه نقشه های مقدماتی و مشخصات کلی طرح و تعیین محلهای مناسب و برآورد کلی ابعاد و حجم کار و مخارج هر یک، راه حلهای پیشنهادی وهمچنین مقایسه و تعیین نکات مثبت و منفی هر راه حل و بازده اقتصادی و اثراث هر یک از آنها میباشد.

تهیه کننده طرح مقدماتی مناسبترین راه را با ذکر دلایل لازم توصیه میکند. مطالعات این مرحله باید به اندازه ای کامل باشد که امکان برآورد مخارج دوره طرح و هزینه های بهره برداری را برای تصمیم گیری منطقی فراهم سازد. نتیجه این مطالعات به شکل گزارش تدوین میشود.

مثال ) پرداخت مبلغ ۲۰۰۰۰ ریال بابت انجام مطالعات مقدماتی طرح (پرداخت توسط کار فرما)

مطالعات تفصیلی طرح

شروع اقدامات مربوط به این مرحله منوط به اتمام مرحله تهیه طرح و پذیرش طرح میباشد. خدمات این مرحله شامل مطالعات، بررسی و تحقیقات لازم به منظور تهیه کلیه اسناد عملیات اجرایی، برنامه زمانی اجرای کار، برآورد مقادیر کار و پیش بینی دقیق مخارج اجرای طرح میباشد.

مثال :پرداخت مبلغ ۳۰٫۰۰۰ ریال بابت مطالعات تفصیلی طرح دفتر پیمانکار

ارجاع کار به پیمانکار

در صورتی که کارفرما به قطعیت رسید که می تواند طرح را اجرایی کند باید مراحل زیر را طی نماید:

 دعوت از پیمانکاران برای اجرای طرح

مثال)پرداخت مبلغ ۱۵۰۰۰ ریال بابت چاپ آگهی دعوت به مناقصه

فروش یا توزیع اسناد مناقصه

پس از آماده شدن اسناد و مدارک عملیات اجرایی طرح معمولا پیمانکاران از طریق مناقصه یا مذاکره از نوع و مشخصات طرح مطلع میشوند و در صورتی که مایل به اجرای طرح باشند اسناد و مدارک مناقصه را از کارفرما یا مهندسان مشاور تهیه و برای بررسی و مطالعه در اختیار کادر فنی خود قرار میدهند.

مثال)پرداخت مبلغ ۲۵۰۰۰ریال بات خرید اسناد و مدارک مناقصه از کارفرما

شرکت در مناقصه

چنانچه کادر فنی با توجه به امکانات پیمانکار اجرای پیمان را عملی و اقتصادی تشخیص دهد نیمت کل کار را از روی نقشه ها محاسبه و با افزودن سود مورد انتظار به آن پیشنهاد میکند. هر یک از پیمانکاران برای تضمین اجرای طرح باید ضمانت نامه ای از بانک اخذ و به کارفرما تسلیم کنند. قیمت پیشنهادی پیمانکار برای اجرای طرح همراه با سایر اسناد و مدارک از جمله ضمانتنامه بانکی در دو پاکت جداگانه - پاکت الف حاوی ضمانتنامه بانکی و کلیه اسناد مناقصه و پاکت ب فقط شامل قیمت پیشنهادی به کارفرما تسلیم میشود.

بانکها معمولا برای صدور ضمانتنامه شرکت در مناقصه وثیقه غیر نقدی حداقل بیست درصد( ۲۰٪) بیش از مبلغ ضمانتنامه وثیقه دریافت می کنند. مبلغ ضمانتنامه شرکت در مناقصه معادل ۵% مبلغ پیمان است.

اخذ ضمانت نامه شرکت در مناقصه از پیمانکار و دریافت مبلغ ۱۸۰۰۰ ریال بابت کار مزد ضمانت نامه شرکت در مناقص، توسط بانک

 انتخاب پیمانکار

انکار کمیسیون مناقصه موقع افتتاح پیشنهادها ابتدا پاکت الف پیمانکاران را باز نموده و پس از بررسی چنانچه مدارک پاکتهای الف کامل باشد پاکتهای ب را که حاوی پیشنهاد قیمت است باز میکند. پس از افتتاح پاکتهای ب قیمت پیشنهادی هر پیمانکار معین میشود. آنگاه ارقام مزبور از رقم کمتر به بیشتر مرتب شده و در جدول مقایسه پیشنهادها درج میشود. کمیسیون مناقصه از بین پیشنهادهاد پیکه تمامی شرایط مناقصه را دارا باشد و از لحاظ قیمت خارج از اعتدال نباشد مناسبترین پیشنهاد را انتخاب و به عنوان برنده مناقصه معرفی میکند.

در این مراحل سه وضعیت زیر را برای پیمانکار می توان تصور کرد:

الف - پیمانکار برنده مناقصه نباشد

ب- پیمانکار برنده مناقصه حاظر به عقد قرارداد نباشد

در صورتی که برنده مناقصه از انعقاد قرارداد امتناع ورزد ضمانتنامه شرکت در مناقصه به نفع کارفرما ضبط خواهد شد و از نفر دوم برای عقد قرارداد دعوت میشود.

ج- برنده مناقصه حاضر به عقد قرارداد باشد

هزینه شرکت در مناقصه در دفتر پیمانکار به حساب پیمان در دست اجرا و هزینه مطالعاتی طرح درد فاتر کارفرما به حساب دارایی در جریان ساخت انتقال می یابد.

انعقاد قرارداد با پیمانکار

۱) گرفتن ضمانتنامه حسن انجام تعهدات

پیمانکار هنگام امضای قرارداد پیمانکاری برای تضمین انجام تعهدات خود باید ضمانت نامه های معادل ۵% مبلغ اولیه پیمان از بانک اخذ و به کارفرما تسلیم کند. ضمانتنامه یادشده باید تا تاریخ تحویل صورت مجلس موقت معتبر باشد و مادام که تحویل موقت انجام نشده پیمانکار مکلف است آن را به دستور کارفرما تمدید کند.

بانکها برای صدور ضمانتنامه انجام تعهدات علاوه بر وثیقه و کارمزد معمولا" ۱۰٪ مبلغ ضمانتنامه را به عنوان سپرده نقدی از پیمانکار مطالبه میکنند.

مثال) پرداخت ۲۰۰۰۰ ریال بابت کارمزد ضمانت نامه انجام تعهدات

۲) تنظیم قراردادهای پیمانکاری

پس از آنکه ضمانتنامه انجام تعهدات به کارفرما تسلیم شد قرارداد پیمانکاری منعقد میشود. پیمانکار با امضای قرارداد موارد زیر را تایید می کند:

• کلیه اسناد، مدارک و نقشه ها را کاملا مطالعه نموده و از مفاد آن مطلع شده است.
• نسبت به تهیه کارگران ساده و متخصص به تعداد کافی اطمینان دارد همچنین میزان دستمزد و هزینه حمل و نقل را تا پای کار در محاسبه خود منظور کرده است.
• نسبت به تهیه مواد و مصالح در محل کار یا از نقاط دیگر اطمینان دارد.
• هزینه ناشی از اجرای قوانین کار و تامین اجتماعی و قوانین و آیین نامه های مربوط به مالیات و عوارض را تا تاریخ تسلیم پیشنهاد در حسابها منظور نموده است.
• هنگام تسلیم مبلغ پیشنهادی برای اجرای طرح سود مورد انتظار خود را جزو آن منظور کرده است.

بطور کلی پیمانکار با امضای قرارداد تایید میکند که هنگام تسلیم پیشنهاد قیمت برای اجرای طرح، مطالعات کافی به عمل آورده و هیچ نکته ای باقی نمانده است که در آینده بتواند در مورد آن به جهل خود استناد کند.

هزینه تنظیم قرارداد در دفتر اسناد رسمی به عهده پیمانکار است. مثال ) پرداخت ۲۷۰۰۰ ریال بابت هزینه های ثبت قرارداد در دفتر اسناد رسمی

۳)ابطال ضمانتنامه شرکت در مناقصه دفتر پیمانکار

پس از امضای قرارداد کارفرما به بانک دستور میدهد که ضمانتنامه شرکت در مناقصه را آزاد کند. در صورتی که ضمانتنامه شرکت در مناقصه قبل از تاریخ سررسید آزادشود، بانک ضامن با توجه به تاریخ سر رسید ضمانتنامه، بخشی از هزینه کارمزد را به حساب پیمانکار برگشت میدهد.

۴)تسلیم ضمانتنامه پیش پرداخت

کارفرما معمولا" طبق قرارداد به منظور تقویت بنیه مالی پیمانکار درصدی از مبلغ اولیه پیمان را در قبال ضمانتنامه بانکی به وی پیش پرداخت میکند.بانکها برای صدور ضمانتنامه پیش پرداخت علاوه بر وثیقه و کارمزد معمولا" ۱۰٪ مبلغ ضمانتنامه را به عنوان سپرده نقدی از پیمانکار مطالبه میکنند.

پیش پرداخت ۲۰٪ مبلغ اولیه پیمان و کارمزد صدور آن ۳۵٫۰۰۰ ریال

۵)تائیدیه پیش پرداخت

کارفرما پس از دریافت ضمانتنامه پیش پرداخت از پیمانکار ، مبلغ پیش پرداخت را به وی میپردازد. کار فرما میتواند پیش پرداخت را متناسب با پیشرفت کار به صورت درصدی یا همه را یکجا به پیمانکار پرداخت کند.

مبلغ پیش پرداخت یکجا به حساب پیمانکار واریز می شود .

۶)عملیات اجرائی

پیمانکار متعهد است کارها را طبق پیمان و دستور دستگاه نظارت در حدود مشخصات و اسناد و مدارک پیمان انجام دهد. مراحل عملیات اجرایی و نظارت در کار به شرح ذیل است:

۱-ایجاد کارگاه  کارفرما متعهد است کلیه زمینهایی که برای تاسیس و ایجاد کارگاه و انجام عملیات موضوع پیمان مورد نیاز است به پیمانکار تحویل دهد.

هزینه های مربوط به تجهیز کارگاه به عهده پیمانکار است. پیمانکار پس از تجهیز و آماده کردن کارگاه برای شروع عملیات و اجرای طرح، شخصی را به عنوان رئیس کارگاه تعیین و کتبا به کارفرما یا دستگاه نظارت معرفی کند. رئیس کارگاه در تمام اوقات کار در کارگاه حضور دارد و کارگران و کار آنان برای انجام عملیات موضوع پیمان را سازماندهی می کند.

کارفرما یا دستگاه نظارت برای نظارت مستقیم در اجرای عملیات کارگاه، شخصی را به نام مهندس مقیم تعیین و کتبا به پیمانکار معرفی میکند و اصولا مقیم کارگاه خواهد بود. مهندس مقیم حق دارد در اجرای عملیات، نظارت دقیق به عمل آورد و مصالح مصرفی و کارهای انجام شده را بر اساس مشخصات و نقشه ها مورد رسیدگی و آزمایش قرار دهد و هرگاه عیب و نقصی در کار مشاهده نماید به پیمانکار دستور رفع آن را بدهد.

پرداخت مبلغ ۲۵۰٫۰۰۰ ریال توسط کارفرما به مهندسان مشاور به عنوان مخارج نظارت بر اجرای طرح

۲-تخصیص تنخواه گردان به کارگاه

پس از تاسیس و ایجاد کارگاه، بخشی از مخارج اجرای طرح از محل تنخواه گردانی که پیمانکار به هر کارگاه تخصیص میدهد پرداخت میشود. بدین منظور معمولا حساب بانکی در نزدیکترین شعبه بانک در محل اجرای طرح گشایش مییابد که برداشت از حساب مزبور با امضای رئیس کارگاه یا شخص معینی که پیمانکار انتخاب میکند مجاز خواهد بود.

ارسال تنخواه گردان از دفتر مرکزی پیمانکار به کارگاه پیمانکار به مبلغ ۳٫۰۰۰٫۰۰۰ ریال

۳)مخارج اجرای طرح بوسیله کارگاه

تامین نیروی انسانی، تهیه و تدارک کلیه مصالح، ابزار کار، ماشین آلات و بطور کلی تمام لوازم ضروری برای اجرای عملیات موضوع پیمان و هزینه های مستقیم و غیر مستقیم مربوط، به عهده پیمانکار است. مخارج اجرای طرح در طول دوره ساخت از طریق دفتر مرکزی موسسات پیمانکاری و کارگاه پرداخت میشود. کالاها و یا داراییهایی را که کارگاه مجاز به خرید آن نیست یا امکان تهیه آن در محل اجرای طرح وجود ندارد از طریق دفتر مرکزی خریداری میشود.

مخارجی را که کارگاه مجاز به انجام آن است بتدریج از محل تنخواه گردانی که در اختیار رئیس کارگاه قرار دارد پرداخت میشود. در پایان ماه یا هر زمان مشخص دیگر، گزارش مخارج کارگاه به انضمام اسناد هزینه به دفتر مرکزی ارسال میگردد.

تمام مخارج انجام شده در کارگاه باید متکی به مدارک مثبته و با توجه به دستورالعمل دفتر مرکزی پرداخت شده باشد. حسابداری دفتر مرکزی ابتدا مخارج کارگاه را کنترل و رسیدگی سپس حسب مورد به حساب پیمان، حساب انبار یا دارایی ثابت منظور مینماید و در صورت نیاز مبلغ تنخواه گردان کارگاه را تمدید میکند. تامین آب و برق موقت و هزینه مصرف آن در طول اجرای طرح به عهده پیمانکار است.

مخارج آبان ماه کارگاه پس از تفکیک به هزینه جاری و سرمایه ای به صورت زیر در دفتر ثبت میشود :

۴)تنظیم و پرداخت صورت وضعیت کارها

اگر قرار باشد کل بهای پیمان در خاتمه و هنگام تحویل کار به پیمانکار پرداخت شود وی باید مرغ زیادی سرمایه گذاری کند. لذا معمولا" به تدریج از کارهای انجام شده صورت وضعیت تهیه و طبق شرایط قرارداد جه آن از طرف کارفرما به پیمانکار پرداخت می شود.

الف- تنظیم صورت وضعیت موقت کارها صورت وضعیت شماره ۱ به مبلغ ۳٫۰۰۰٫۰۰۰ ریال

از آنجایی که حسابداری قراردادهای بلند مدت بر مبنای تعهدی است لذا صورت وضعیتهای پیشرفت کار پس از تائید کارفرما و کسر کسور قانونی که به عهده پیمانکار است و به وسیله کارفرما باید از هر پرداخت کسر و به مراجع ذیربط واریز شود به شرح ذیل:

1. وجوهی که بابت صورت وضعیت قبلی پرداخت شده است
2. ٪۱۰ بابت وجه الضمان با سپرده حسن انجام کار
3. اقساط پیش پرداخت
4. ٪۳ پیش پرداخت مالیات موضوع ماده ۱۰۶ قانون مالیاتهای مستقیم
5. ٪۵ سپرده بیمه موضوع ماده ۳۸ قانون تامین اجتماعی
6. سایر کسور بر طبق قانون یا قرارداد

مابقی را به حساب بستانکاری پیمانکار میگذارد: