صورت سود و زیان ، موفقیت عملیات یک واحد تجاری طی یک دوره معین را اندازه گیری می کند. این صورت به استفاده کنندگان کمک می نماید تا ارزش سرمایه گذاری و اعتبار و سودآوری یک واحد تجاری معین را تعیین نماید. صورت سود و زیان یک صورت مالی مهم است چون این صورت به سرمایه گذاران و اعتبار دهندگان کمک می کند تا مبلغ ، زمان و ابهام جریانات نقدی آتی را پیش بینی کنند. سرمایه گذاران و اعتبار دهندگان با استفاده از صورت سود و زیان قادر می گردند تا الف ) عملکرد گذشته یک واحد تجاری را ارزیابی نمایند ب ) ریسک دستیابی به جریانات نقد معین را تعیین کنند.
دادههایی را که حسابداران برای اندازه گیری سود خالص یک واحد تجاری استفاده می کنند باید به طور عینی ، کمی می باشند. این رویکرد به خاطر عدم درج ویژگی های کیفی، مورد انتقاد اقتصاددانان است. حسابداران آگاهند که سود غالباً شامل منافع کیفی است، اما به دلیل مشکل اندازه گیری ، منافع کیفی سود مورد توجه حسابداران قرار نمی گیرد.
سود خالص را میتوان از طریق رویکرد حفظ سرمایه ( خالص داراییها ) یا رویکرد مبادلاتی اندازهگیری کرد. رویکرد حفظ سرمایه از طریق محاسبه تغییر در خالص دارایی های دوره و با تعدیل برای افزایش سرمایه و توزع سود سهام طی دوره ، اندازه گیری می کند. رویکرد مبادلاتی به اندازه گیری مبادلاتی که طی دوره رخ می دهد ، می پردازد و آنها را در صورت سود و زیان خلاصه می کند.اگرچه هر دو رویکرد تغییر در خالص دارایی های حاصل از سود را اندازه گیری می کند اما رویکرد مبادلاتی به دلیل ارائه اطلاعات بیشتر پیرامون عناصر سود ، بر رویکرد حفظ سرمایه ارجح است.
صورت سود و زیان را می توان به صورت یک مرحله ای یا چند مرحله ای ارائه کرد. صورت سود و زیان یک مرحله ای شامل کل هزینهها از کل درآمد ها برای رسیدن به سود یا زیان خالص است. مالیات بر درآمد و آخرین مجزا در این صورت می باشد. شکل چند مرحله ای ، یج حاصل از فعالیت های عملیاتی واحد تجاری را از فعالیتهای غیرعملیاتی جدا میکند. هزینه ها به اجزایی چون بهای کالای فروش رفته، توزیع و فروش طبقه طبقهبندی میشوند.شکل چندمرحلهای فراهم کننده اطلاعات بیشتری برای استفادهکنندگان صورتهای مالی است.
بخش های متفاوت یک صورت سود و زیان بازتابی از جوانب فرایند کسب سود یک واحد تجاری است. هشت بخش اصلی این صورت عبارتند از از : بخش عملیاتی بخش غیر عملیاتی مالیات بر درآمد ، عملیات غیر مستمر ، عملیات متوقف شده ، اقلام غیر مترقبه اثر انباشته تغییر در اصول حسابداری و سود هر سهم.
حسابداران در مورد ترکیب اقلام مندرج در صورت سود و زیان توافق دارند. اما در مورد نحوه نمایش برخی اقلام غیر عادی تفاوت دیدگاه وجود دارد. برخی از حسابداران رویکرد همه شمول را ترجیح میدهند که اقلام غیر عادی را مستقیماً در صورت سود و زیان گزارش می کند. برخی دیگر رویکرد عملیات جاری را برای اندازهگیری سود ترجیح می دهند. این گروه بر این باورند که اقلام غیر عادی باید مستقیماً در صورت سود انباشته منظور شود. در حال حاضر حرفه ای حسابداری رویکرد همه شمول را برای اندازهگیری سود ارجح می داند. سود جامع مبتنی بر این رویکرد است.
هنگامی که یک واحد تجاری تصمیم به واگذاری بخشی از خود میگیرد ، استانداردهای حسابداری طبقهبندی و الزامات خاصی را تعیین کردند. در این حالت ، صورت سود و زیان باید شامل طبقه مجزایی برای عملیات متوقف شده بعد از عملیات مستمر و قبل از اقلام غیر مترقبه باشد. دو قلمی که پس از کسر مالیات ذکر می شوند عبارتند از :
اقلام غیر مترقبه عبارتند از اقلام با اهمیتی که از نظر ماهیت غیرعادی و از نظر وقوع غیر مستمر باشند. البته این دو ویژگی باید با توجه به محیط فعالیت واحد تجاری در نظر گرفته شوند. برای طبقهبندی یک قلم به عنوان غیر مترقبه در صورت سود و زیان، هر دو ویژگی مذکور باید وجود داشته باشند. اقلام غیر مترقبه ، پس از کسر مالیات در بخش جداگانه ای در صورت سودوزیان باید درج شوند.
سود و زیان های با اهمیتی که یا غیر مستمر دارند و یا غیر عادی هستند باید از طبقه اقلام غیر مترقبه جدا شوند. این اقلام در درآمدها و هزینههای مستمر درج میگردند. اگر اقلام مذکور با اهمیت باشند باید به طور جداگانه افشاء شوند و در صورتی که بی اهمیت باشند آنها را می توان با سایر اقلام صورت سود و زیان ترکیب کرد و بدون کسر مالیات نشان داد.
تغییر در اصول حسابداری هنگامی رخ میدهد که یک واحد تجاری ، اصل پذیرفته شده ای را به جای اصل متفاوت مورد استفاده قبلی ، اتخاذ کند. هنگامی که این نوع تغییر رخ میدهد در صورت سود و زیان سال جاری تغییر ،شامل انباشته تغییر در دوره های گذشته است. اثر تغییر مذکور پس از کسر مالیات ، باید به عنوان یک قلم جداگانه در صورت سود و زیان پس از اقلام غیر مترقبه درج گردد.
به طور کلی ، سود هر سهم بیانگر نسبت سود به تعداد سهام عادی در دست مردم میباشد. این نسبت باید در متن صورت سود و زیان افشا شود. سود هر سهم از دیدگاه بیشتر استفاده کنندگان مهمترین آمار مندرج در صورتهای مالی است.
ارائه سود هر سهم باید شامل داده های هر سهم برای موارد زیر باشد :
سود انباشته بیانگر تغییرات سود انباشته از ابتدا تا پایان دوره است. اطلاعات مهمی که توسط جدول سود انباشته گزارش می شود شامل : تعدیلات سنواتی گذشته ، سود سهام قابل توزیع، سود خالص دوره و هر گونه سود دیگری در سود انباشته است.
برخی حسابداران معتقدند که صورت های سود و زیان و سود انباشته آنقدر به یکدیگر نزدیک اند که می توان آن دو را در یک گزارش تاکید کرد. مزیت صورت ترکیبی سود و زیان و سود انباشت آن است که تمامی اقلام موثر بر سود در یک صورت نشان داده می شود. مخالفین این روش معتقدند که به صورت ترکیبی ، رقم مهم سود خالص را در درون این صورت پنهان میکند نقطه
نکته : به طور کلی ، تعدیلات سنوات قبل از عبارت است از تصحیح یک اشتباه مندرج در صورتهای مالی سنوات گذشته. تعدیلات سنواتی قبل باید پس از کسر مالیات به مانده اول دوره سود انباشته بدهکار یا بستانکار شود.