سیستم هزینه یابی مرحله ای در شرکتهای تولیدی به کار گرفته می شود که محصولات آنها به صورت مداوم در یک رشته فرآیند پیوسته ساخته می شود. عمده ترین ویژگی های شرکت هایی که از این سیستم استفاده می‌کنند تولید متجانس ، مشابه و همگن و تولید به صورت انبوه می باشد. سیستم هزینه یابی مرحله ای در صنایع تولید کننده مواد غذایی ، فولاد ، نساجی محصولات شیمیایی ، فرآورده های نفتی ، سیمان ، موتورسازی ، ظروف چینی ، لاستیک سازی و نظایر آن به کار می رود.
عملیات تولید در سیستم هزینه یابی مرحله ای به گونه ای است که عملیات تولید در چندین دایره تولیدی انجام می شود. هر دایره تولیدی عملیات مشخصی را انجام می دهد و بعد از تولید به دایره تولیدی بعد انتقال داده میشود تا نهایتاً به تکمیل محصول منجر شود. تفاوت عمده بین سیستم هزینه یابی مرحله ای و سفارش کار در این است که در سیستم هزینه یابی سفارش کار از یک حساب کالای در جریان ساخت استفاده می شود که دارای حساب معین (سفارش ها) می باشد اما در سیستم هزینه یابی مرحله ای به تعداد دوایر تولید از حساب کالای در جریان ساخت استفاده می شود.
در سیستم هزینه یابی مرحله ای گردش عملیات تولید محصول به چه شکل انجام می شود که عبارتند از :
نکته ۱ : عملیات حسابداری مرتبط با مواد مستقیم ، دستمزد مستقیم و سربار کارخانه در سیستم هزینه یابی مرحله ای من همانند عملیات حسابداری ذکر شده در این پست می باشد ، با این تفاوت که برای هر دایره یک حساب کالای در جریان ساخت در نظر گرفته می شود و هنگام عملیات تکمیل محصول، واحدهای تکمیل شده با عنوان واحدهای انتقالی همراه با بهای تمام شده آنها با عنوان، هزینه های انتقالی از یک دایره به دایره بعد انتقال داده میشود تا نهایتاً به انبار محصولات منتقل شود.
برای مثال ثبت های حسابداری گردش متوالی تصویر فوق به شرح زیر می باشد :
کالای در جریان ساخت مرحله ۲ بدهکار
کالای در جریان ساخت مرحله ۱ بستانکار
انتقال کالای تکمیل شده از دایره ۱ به دایره ۲
کالای در جریان ساخت مرحله ۳ بدهکار
کالای در جریان ساخت مرحله ۲ بستانکار
ثبت بابت انتقال کالای تکمیل شده از دایره دو به دایره سه
کالای ساخته شده بدهکار
کالای در جریان ساخت مرحله ۳ بستانکار
ثبت بابت انتقال محصول ساخته شده به انبار محصولات
تولید در سطح انبوه ،یکی از ویژگی‌های شرکت هایی است که از سیستم هزینه یابی مرحله ای استفاده می کنند. ویژگی تولید انبوه در چنین شرکت هایی باعث می شود که فرآیند تولید به چندین مرحله تقسیم می شود ، به طوری که در هر مرحله بخشی از محصول تکمیل شده تکمیل و جهت پردازش بیشتر به مرحله بعدی منتقل میشود و این فرایند تا آخرین مرحله تولید ادامه می یابد تا اینکه در آخرین مرحله تولید ، کالا تکمیل شده و به انبار محصولات منتقل می شود.ویژگی تولید انبوه همچنین باعث میشود که خط تولید در هر مرحله همواره در حال حرکت باشد و این حرکت تا پایان دوره گزارشگری ادامه می‌یابد تا اینکه در پایان دوره گزارشگری اقدام به موجودی برداری کالای در جریان ساخت پایان دوره میشود. نکته‌ای که باید به آن توجه نمود این است که عملیات انجام شده بر روی کالاهای در جریان ساخت، با یکدیگر یکسان نمی باشند لذا جهت تشخیص میزان کار انجام شده بر روی آنها در در خط تولید از اصطلاح "درصد تکمیل یا در جهت تکمیل " استفاده می شود. برای مثال می توان چنین گفت که در شرکتی هزار واحد کالا در. ۸۰ % تکمیل وجود دارد.درصد یا درجه تکمیل متفاوت باعث پیچیدگی محاسبه بهای تمام شده محصولات می شود لذا جهت سادگی کار از اصطلاح دیگری به نام "معادل سازی" واحد ها استفاده می شود. برای مثال می توان ۱۰۰۰ واحد کالای در جریان ساخت در. ۸۰ % تکمیل را معادل ۸۰۰ واحد کالا در نقطه ۱۰۰ % تکمیل قرار داد.
جهت اجرای سیستم هزینه یابی مرحله ای می توان از سه روش به شرح زیر استفاده کرد :
نتایج به دست آمده در روش های فوق با یکدیگر متفاوت می باشد و تنها زمانی نتایج یکسان خواهد بود که کالای در جریان ساخت اول دوره وجود نداشته باشد.
گزارش بهای تمام شده بیانگر نتیجه عملیات یک مرحله تولیدی میباشد. این گزارش شامل کالای در جریان ساخت اول دوره ، واحدهای اقدام به تولید ( واحد های انتقالی از دایره قبل ) ، بهای تمام شده موجودی کالای در جریان ساخت اول دوره ، بهای تمام شده واحد های انتقالی از دایره قبل در طی دوره و هزینه های اضافه شده در طی دوره می باشد. این گزارش همچنان بیانگر تعداد کالای تکمیل شده و موجودی کالای در جریان ساخت پایان دوره نیز میباشد.
گزارش بهای تمام شده با توجه به نیاز های موسسات با یکدیگر متفاوت است لذا در این پست یکی از اشکال متداول آن که از پنج بخش به شرح زیر تشکیل شده است ارائه می گردد :
جدول مقداری تولید بیانگر مقادیری می باشد که وارد هر دایره شده و منجر به مقادیر خروجی از دایره می شود. به عبارت دیگر جدول مقداری تولید بیانگر برابر مقادیر ورودی و خروجی در هر دوره می باشد. مقادیر ورودی به هر دایره ، شامل کالای در جریان ساخت اول دوره و واحدهایی می باشد که در طی دوره وارد فرایند تولید شده اند و از دایره دوم به بعد شامل کالای در جریان ساخت اول دوره و واحدهای انتقالی از دایره قبل می باشد. مقادیر خروجی نیز شامل کالای تکمیل شده و کالای در جریان ساخت پایان دوره است.
مثال : شرکت آرزو برای تولید محصول خود از دو دایره تولیدی استفاده میکند. عملیات تولید با دایره یک شروع می شود و در دایره ۲ خاتمه می یابد. اطلاعات زیر مربوط به دایره اول تولید شرکت آرزو در طی مرداد ماه ۱۳۹۸ می باشد.
کالای در جریان ساخت اول دوره ( از بابت هزینه تبدیل ۴۰ % تکمیل ) ۵۰۰واحد
کالای در جریان ساخت پایان دوره ( از بابت هزینه تبدیل به ۷۰ % تکمیل ) ۸۰۰ واحد
اقدام به تولید ۲۵۰۰ واحد
واحد های انتقالی به دایره بعد ۲۲۰۰ واحد
اطلاعات ریالی :
مبلغ کالای در جریان ساخت اول دوره :
مواد مستقیم ۲۱۰.۰۰۰ ریال
هزینه تبدیل ۷۷.۶۰۰ ریال
هزینه های اضافه شده در طی دوره:
مواد مستقیم ۷۵۰.۰۰۰ ریال
هزینه تبدیل ( دستمزد مستقیم و سربار کارخانه ) ۶۴۰.۰۰۰ ریال
با استفاده از اطلاعات فوق مطلوب است تهیه جدول مقداری تولید برای مرداد ماه سال ۱۳۹۸ در شرکت آرزو
| جدول مقداری تولید دایره اول | ||
| شرح | واحد | واحد |
| واحدهای در جریان ساخت اول دوره (۴۰ % تکمیل) | ۵۰۰ | |
| واحد های اقدام به تولید | ۲۵۰۰ | |
| جمع مقادیر ورودی | ۳۰۰۰ | |
| واحدهای تکمیل شده و انتقال یافته به دایره دوم | ۲۲۰۰ | |
| واحدهای در جریان ساخت پایان دوره ( ۷۰ % تکمیل ) | ۸۰۰ | |
| جمع مقادیر خروجی | ۳۰۰۰ | |
در این بخش، هزینه های مرتبط با کالای در جریان ساخت اول دوره و هزینه های اضافه شده در طی دوره در نظر گرفته می‌شوند، باید توجه نمود که در دایره اول هزینه های طی دوره شامل مواد مستقیم دستمزد مستقیم و سربار ساخت می باشد درصورتی که از دایره دوم به بعد هزینه دیگری به هزینه‌های فوق اضافه میشود و آن هزینه های انتقالی از دایره قبل است.
با توجه به اطلاعات شرکت آرزو که در مثال قبلی بیان شد در ارتباط با دایره یک در مرداد ماه سال ۱۳۹۸،نمایش بخش از هزینه های منظور شده به حساب دایره ۱:
| جدول هزینه های منظور شده به حساب دایره ۱ | ||
| شرح | ریال | ریال |
| کالای در جریان ساخت ابتدای دوره : | ||
| مواد مستقیم | ۲۱۰٫۰۰۰ | |
| هزینه تبدیل ( دستمزد مستقیم و سربار ساخت ) | ۷۷٫۶۰۰ | |
| ۲۸۷٫۶۰۰ | ||
| هزینه های اضافه شده در طی دوره: | ||
| مواد مستقیم | ۷۵۰٫۰۰۰ | |
| هزینه تبدیل ( دستمزد مستقیم و سربار ساخت ) | ۶۴۰٫۰۰۰ | |
| جمع هزینه های تولید | ۱٫۳۹۰٫۰۰۰ | |
از تفاوت‌های اساسی کاله تکمیل شده با کالای در جریان ساخت در این است که کالای تکمیل شده از کلیه هزینه های تولید به طور کامل استفاده کرده است در صورتی که کالای در جریان ساخت ، بخشی از هزینه‌های تولید را استفاده نموده ، لذا جهت تشخیص میزان استفاده آنها از هزینه های تولید از عبارت درصد تکمیل استفاده میشود.با استفاده از درصد تکمیل کالای در جریان ساخت می‌توان آن‌را معادل کالای تکمیل شده قرار داد تا از این طریق از تقسیم هزینه های تولید بر معادل آحاد تکمیل شده بهای هر واحد محصول را به دست آورد.برای مثال اگر در شرکتی ۱۰۰۰ واحد کالای تکمیل شده و ۵۰۰ واحد کالای در جریان ساخت پایان دوره ۷۰ % تکمیل وجود داشته باشد می توان ۵۰۰ واحد کالای در جریان ساخت پایان دوره را معادل ۳۵۰ (۷۰% × ۵۰۰)واحد کالای تکمیل شده قرار داد و چنین گفت که معادل ۱٫۳۵۰ (۳۵۰+۱٫۰۰۰) باید کالای تکمیل شده وجود دارد.
نکته : نحوه تهیه جدول مقداری تولید و جدول هزینه های منظور شده به حساب دوایر در هر سه روش فایفو ، میانگین موزون و لایفو یکسان می باشد. اما نحوه تهیه جدول معادل آحاد تکمیل شده جدول محاسبه بهای تمام شده هر واحد محصول و جدول تخصیص هزینه های تولید به دوایر با یکدیگر فرق می کند .
در روش میانگین موزون آحاد تکمیل شده از جمع کالای تکمیل شده و موجودی کالای در جریان ساخت پایان دوره ( با توجه به درصد تکمیل آن ها ) به دست می‌آید.
نکته: در زمان معادل سازی واحد ها در روش فایفو باید توجه نمود که کالای تکمیل شده و کالای در جریان ساخت پایان دوره از محل کالای در جریان ساخت اول دوره و واحدهای اقدام به تولید ( از دایره دوم به بعد واحدهای انتقالی از دوره قبل ) میباشد. لذا کالای در جریان ساخت اول دوره مربوط به تولید دوره قبل بوده که در دوره قبل بخشی از آنها تکمیل شده است (تا درصد تکمیل آنها ) به همین خاطر در دوره جاری در زمان معادل سازی کالای تکمیل شده و کالای در جریان ساخت پایان دوره، باید آن بخش از کالای در جریان ساخت اول دوره که در دوره قبل تکمیل شده اند از تولید دوره جاری کسر شود. اما در روش میانگین به دلیل محاسبه بهای هر واحد به صورت میانگین، نیازی به کسر نمودن کالای در جریان ساخت اول دوره از معادل آحاد تکمیل شده نیست.
مثال : با توجه به اطلاعات مثال شرکت آرزو مطلوب است تهیه جدول معادل آحاد تکمیل شده برای دایره ۱ به روش میانگین موزون :
| جدول معادل آحاد تکمیل شده | ||
| مواد مستقیم | هزینه تبدیل | |
| کالای تکمیل شده | ۲۲۰۰ | ۲۲۰۰ |
| کالای در جریان ساخت پایان دوره | ۸۰۰ | ۵۶۰ |
| معادل آحاد تکمیل شده | ۳۰۰۰ | ۲۷۶۰ |
نکته : در اکثر دوایر مخصوصاً دایره اول، مواد مستقیم به طور کامل در ابتدای عملیات وارد فرآیند تولید می شود و این موضوع باعث می شود که کلیه واحدها اعم از تکمیل شده یا کالای در جریان ساخت پایان دوره از نظر مواد مستقیم ۱۰۰ % تکمیل باشند.
همانطور که در بالا بیان شد در روش فایفو بعد از معادل سازی کالای تکمیل شده و کالای در جریان ساخت پایان دوره، باید آن بخش از کالای در جریان ساخت اول دوره که در دوره قبل تکمیل شده است از تولید داخلی خریداری کرد شود.
مثال : با توجه به اطلاعات مثال شرکت آرزو مطلوب است تهیه جدول معادل آحاد تکمیل شده برای دایره ۱ به روش فایفو:
| جدول معادل آحاد تکمیل شده | ||
| مواد مستقیم | هزینه تبدیل | |
| کالای تکمیل شده | ۲۲۰۰ | ۲۲۰۰ |
| کالای در جریان ساخت پایان دوره | ۸۰۰ | ۵۶۰ |
| معادل آحاد تکمیل شده به روش میانگین | ۳۰۰۰ | ۲۷۶۰ |
| کسرمی شود: | ||
| کالای در جریان ساخت دوره اول | (۵۰۰) | (۲۰۰)=۵۰۰*۴۰% |
| معادل آحاد تکمیل شده به روش فایفو | ۲٫۵۰۰ | ۲٫۵۶۰ |
نحوه محاسبه بهای تمام شده هر واحد محصول در دو روش میانگین موزون و فایفو به صورت زیر می باشد :
الف - محاسبه تمام شده هر واحد محصول در روش میانگین : در این روش اجزای تشکیل دهنده مبلغ کالای در جریان ساخت اول دوره با هزینه های دوره جمع شده و حاصلجمع بر معادل آحاد تکمیل شده هر یک از عوامل تولید تقسیم می شود.
ب - محاسبه بهای تمام شده هر واحد محصول در روش فایفو : در این روش هزینه های طی دوره بر معادل آحاد تکمیل شده هر یک از عوامل تولید تقسیم می شود.
بعد از محاسبه بهای تمام شده هر واحد محصول، باید هزینه های تولید در هر دایره به گونه ای منطقی بین کالاهای تکمیل شده و کالاهای در جریان ساخت پایان دوره تخصیص یابد. نحوه تخصیص هزینه های تولید به کالاهای تکمیل شده و کالاهای در جریان ساخت پایان دوره در دو روش میانگین موزون و فایفو با یکدیگر متفاوت میباشد.
الف - نحوه تخصیص هزینه های تولید هر دایره به تولیدات با استفاده از روش میانگین موزون : در این روش بهای تمام شده کالای تکمیل شده از حاصل ضرب تعداد کالای تکمیل شده در بهای تمام شده هر واحد محصول به دست می آید . برای محاسبه بهای تمام شده کالای در جریان ساخت پایان دوره نیز معادل هر یک از عوامل تولید کالای در جریان ساخت پایان دوره ، در بهای هر واحد به طور مجزا در میشود .
ب - نحوه تخصیص هزینه های تولید هر دایره به تولیدات با استفاده از روش فایفو : در این روش برای محاسبه بهای تمام شده کالای تکمیل شده باید ابتدا اقدام به تکمیل کالاهای در جریان ساخت اول دوره نمود و سپس اقدام به تکمیل کالاهایی کرد که در طی دوره وارد دایره مربوطه شده‌اند. در تکمیل کالاهای در جریان ساخت اول دوره باید توجه نمود که بخشی از آنها در دوره گذشته تکمیل شده اند ( مانده ابتدای دوره کالای در جریان ساخت ) و بخش دیگری در دوره جاری تکمیل می‌شوند. برای محاسبه بهای تمام شده کالای در جریان ساخت پایان دوره از همان روشی که در روش میانگین به کار گرفته شده است ، استفاده می شود .
ضایعات به محصولات اطلاق می شود که از استانداردهای تولید برخوردار نبوده و نمی توان آنها را به عنوان محصول سالم به فروش رساند. ضایعات در اثر عواملی از قبیل تبخیر ، آب رفتگی ویرگول افت ، استفاده از مواد اولیه با کیفیت پایین ، عدم استفاده از کارگران مجرب ، فرسودگی ماشین آلات و امثال این ها ایجاد میشود. در حسابداری صنعتی ضایعات را می توان به دو گروه تقسیم کرد :
ضایعات عادی ضایعاتی هستند که با توجه به نوع صنعت و نوع محصول تولید شده و انتظار می‌رود در شرایط کارهای عملیاتی ایجاد شوند. این نوع ضایعات قابل برآورد و پیش‌بینی بوده اما غیرقابل اجتناب ، غیر قابل کنترل و غیر قابل پیشگیری می باشند. بهای تمام شده ضایعات عادی باید بر روی کلیه واحدها و یا واحدهای تکمیل شده سرشکن شود ، لذا برای تشخیص اینکه در چه زمانی بهای تمام شده ضایعات آتی بر روی کلیه واحدها و در چه زمانی بر روی واحدهای تکمیل شده تشکیل می شود باید به. شناسایی ضایعات عادی توجه نمود نقطه در این رابطه ضایعات عادی به دو گروه زیر تقسیم می شوند :
الف ) ضایعات عادی که. شناسایی آنها قبل و یا برابر با درصد تکمیل کالای در جریان ساخت پایان دوره است : تعداد این ضایعات بر تعداد کالای در جریان ساخت پایان دوره و تعداد کالای تکمیل شده تاثیر می گذارد لذا تعداد این نوع ضایعات در جدول معادل آحاد تکمیل شده منظور نمی‌شود. عدم انعکاس ضایعات عادی در جدول معادل آحاد موجب می شود که هزینه های منظور شده به حساب دایره بر واحدهای کمتری تقسیم شده و بهای تمام شده هر واحد محصول از این بابت افزایش می یابد.بنابراین از این طریق بهای تمام شده این گونه ضایعات به طور نامحسوس ( تسهیم نامرئی ) بر روی کلیه واحدها سرشکن میشود.
ب ) ضایعات عادی که. شناسایی آنها بعد از درصد تکمیل کالای در جریان ساخت پایان دوره است : این نوع ضایعات، بعد از شناسایی کالای در جریان ساخت پایان دوره ایجاد می شوند بنابراین فقط بر تعداد کالای تکمیل شده تاثیر می گذارند ، در جدول معادل آحاد تکمیل شده با توجه به درصد تکمیل شان معادل سازی شده تا در زمان تخصیص هزینه های دایره به تولیدات ، بهای تمام شده آنها محاسبه شده و صرفاً به بهای تمام شده کارهای تکمیل شده افزوده شوند.
نکته : در حالت (ب) کالای در جریان ساخت پایان دوره سهمی از ضایعات عادی طی فرآیند تولید دریافت نمی کند زیرا درصد تکمیل کالای در جریان ساخت پایان دوره کمتر از درصد تکمیل ضایعات عادی طی فرایند تولید می باشد.
نکته : عدم انعکاس ضایعات عادی در جدول معادل آحاد تکمیل شده ( حالت الف ) دارای دو اشکال اساسی به شرح زیر می باشد :
۱ - بهای ساخت ضایعات عادی مستتر و پوشیده می‌ماند و ممکن است گرایش به طبقه بندی انواع دیگری از ضایعات را در این نوع ضایعات افزایش دهد.
۲ - در این حالت در صورتیکه ضایعات غیر عادی قبل از نقطه شناسایی ضایعات عادی رخ داده باشند ، بهای تمام شده ضایعات عادی به ضایعات غیر عادی نیز سرشکن میشود.
نکته : برخی از حسابداران صنعتی اعتقاد دارند که ضایعات عادی در هر نقطه از خط تولید که شناسایی شوند باید در جدول معادل آحاد تکمیل شده منظور شده تا از این طریق بهای تمام شده آنها محاسبه شده و سپس بین کلیه واحدهایی که از نقطه شناسایی ضایعات عادی گذشته باشند سرشکن شود.
نکته : ضایعات عادی به دلیل قابل پیش بینی و براورد بودن ، در نرخ جذب سربار ساخت منظور می شود بنابراین در صورتی که دارای ارزش فروش باشند ، ارزش فروش آنها ( ارزش قابل بازیافت ) صرف کاهش هزینه های سربار ساخت در دایره تولید می شود و در غیر اینصورت درآمد حاصل شده به عنوان بازیافت بخشی از هزینه ساخت تلقی می شود.
ضایعاتی که مازاد بر ضایعات عادی ایجاد می شوند اصطلاحاً ضایعات غیر عادی می‌گویند. ایجاد این نوع ضایعات، ارتباطی به نوع صنعت نداشته بلکه ناشی از سهل انگاری کارگران ، استفاده از مواد اولیه با کیفیت پایین و فرسودگی و کهنگی ماشین آلات می باشد ، لذا این نوع ضایعات قابل اجتناب ، قابل کنترل و قابل پیشگیری بوده ولی غیر قابل برآورد و پیش بینی هستند.
با توجه به اینکه ایجاد ضایعات غیر عادی ناشی از عملکرد داخلی موسسه می باشد ، بهای تمام شده آنها در بهای تولیدات منظور نمی‌شود بلکه در هر نقطه از خط تولید که ایجاد شوند ، در جدول معادل آحاد تکمیل شده منظور می شوند و هنگام تخصیص هزینه های دایره به تولیدات ، بهای تمام شده آنها محاسبه شده و به عنوان زیان دوره تلقی می شوند.
نکته : اگر ضایعات غیر عادی دارای ارزش فروش باشد و درآمد حاصل از فروش آنها از بهای تمام شده ضایعات غیر عادی است و هزینه غیر قابل بازیافت آن در صورت سود و زیان منعکس می شود. در این رابطه ثبت زیر در دفاتر صورت می گیرد :
موجودی ضایعات بدهکار
زیان ناشی از ضایعات غیر عادی بدهکار
کالای در جریان ساخت بستانکار
با توجه به نکات بیان شده می توان جایگاه ضایعات را در معادل آحاد هزینه‌های تولید به شرح زیر بیان نمود :
| جدول معادل آحاد هزینه‌های تولید | |||
| هزینه انتقالی | مواد مستقیم | هزینه تبدیل | |
| ضایعات عادی ابتدای فرایند تولید | - | - | - |
| ضایعات عادی طی فرآیند تولید (۱) | - | - | - |
| ضایعات عادی طی فرآیند تولید (۲) | *** | *** | *** |
| ضایعات عادی انتهای فرآیند تولید | *** | *** | *** |
| ضایعات غیر عادی ابتدایی فرایند تولید | *** | - | - |
| ضایعات غیر عادی طی فرایند تولید | *** | *** | *** |
| ضایعات غیر عادی انتهای فرایند تولید | *** | *** | *** |
(۱) درصد تکمیل این گروه از ضایعات عادی از درصد تکمیل کالای در جریان ساخت پایان دوره کمتر و یا برابر است.
(۲) درصد تکمیل این گروه از ضایعات عادی از درصد تکمیل کالای در جریان ساخت پایان دوره بیشتر است.
نکته : ضایعات عادی و غیر عادی را می‌توان به گونه‌ای دیگر نیز طبقه بندی نمود. در این طبقه بندی ضایعات به دو گروه پیوسته و گسسته تقسیم می شوند. ضایعات پیوسته ضایعاتی هستند که در فرآیند تولید به صورت یکنواخت ایجاد می شوند و فاقد درصد تکمیل میباشند. در عملیات محاسباتی نحوه برخورد با ضایعات عادی پیوسته ، همانند ضایعات عادی ابتدای فرایند تولید است یعنی اینکه در محاسبه معادل آحاد هزینه‌های تولید منظور نمی شود تا از این طریق هزینه آنها بر روی تمامی تولیدات تسهیم شود و ضایعات گسسته در نقطه خاصی از فرآیند تولید ایجاد می شوند، لذا با توجه به درصد تکمیل آنها ( ابتدای فرآیند تولید ، طی فرآیند تولید و انتهای فرآیند تولید ) ممکن است در معادل آحاد هزینه‌های تولید منظور شوند و یا اینکه در نظر گرفته نشوند.
چنانچه تعداد ضایعات عادی در فرآیند تولید کمتر از ضایعات عادی مورد انتظار باشد ، به تفاوت آن دو اصطلاحاً بازده فوق‌العاده گفته میشود. بنابراین مقدار بازده فوق العاده برابر است با فزونی ضایعات عادی مورد انتظار بر ضایعاتی واقعی.
در بعضی از صنایع از جمله صنایع مواد غذایی و مواد شیمیایی ( رنگ سازی ) ممکن است با افزودن مواد اولیه و حجم تولید افزایش یابد. حجم تولید باعث کاهش بهای هر واحد هزینه انتقالی دریافتی از مرحله قبل می شود. دلیل این امر این است که مبلغ هزینه انتقالی از دایره قبل بر واحد های بیشتری تخصیص می یابد.
نکته : افزایش تولید در اثر مصرف مواد باعث میشود تعداد کالای تکمیل شده و یا کالای در جریان ساخت پایان دوره افزایش یابد ، لذا به تبع آن معادل آحاد تکمیل شده نیز افزایش می یابد.
نقش ضایعات عادی در موجودی کالای در جریان ساخت اول دوره
در صورت استفاده از روش فایفو در محاسبه بهای تمام شده کالای تکمیل شده و شناسایی ضایعات در موقعیت بعد از درصد تکمیل کالای در جریان ساخت اول دوره ( معمولاً صد در صد ) دو دیدگاه به شرح زیر وجود دارد :
در فرایند هزینه‌یابی مرحله‌ای عموماً از روش لایفو استفاده نمی شود زیرا ساختار تولید با روش فایفو منطبق است و شرکت هایی که از سیستم هزینه یابی مرحله ای استفاده می کنند در هر دوره مالی ابتدا به شروع تکمیل کالای در جریان ساخت ابتدای دوره می کند. اما در فرایند محاسبات می توان از روش لایفو نیز استفاده نمود.
در صورتی که در هزینه یابی مرحله ای از روش لایفو استفاده شود ۵ بخش محاسباتی در قالب یک گزارش تولید به شرح زیر می باشد :
نکته : همانطور که مشخص است از ۵ مرحله محاسباتی ، فقط مرحله ۵ در روش لایفو متفاوت با روش فایفو میباشد.
نکته : در روش لایفو هم بریزه بهای کالای در جریان ساخت اول دوره ( هم مانند روش میانگین ) و هم به درصد تکمیل کالای در جریان ساخت اول دوره ( هم مانند روش فایفو ) نیاز است.
در روش لایفو در ارتباط با تخصیص هزینه های تولید به محصولات دو حالت به شرح زیر وجود دارد :
حالت اول - تعداد کالای در جریان ساخت پایان دوره بیشتر از تعداد کالای در جریان ساخت اول دوره باشد. در این حالت کل واحدهای تکمیل شده از محل واحدهایی می باشد که در طی دوره واحد مرحله شده‌اند.
برای محاسبه بهای تمام شده کالای تکمیل شده در این حالت باید تعداد کالای تکمیل شده را در بهای تمام شده هر واحد محصول ضرب کرد.
حالت دوم - تعداد کالای در جریان ساخت پایان دوره کمتر از تعداد کالای در جریان ساخت اول دوره باشد. در این حالت بخشی از واحدهای تکمیل شده از محل واحدهای می باشد که در طی دوره وارد مرحله شده اند و بخش دیگر آن از محل کالای در جریان ساخت اول دوره است. در این حالت کل کالای در جریان ساخت پایان دوره از محل کالای در جریان ساخت اول دوره می باشد.
در این پست ما مفاهیم مربوط به سیستم هزینه یابی مرحله ای و و نکات مربوط به این سیستم و ضایعات در تولید را خدمت شما آموزش دادیم و برای افرادی که قصد دارند در حرفه حسابداری صنعتی و بهای تمام شده فعالیت کنند تسلط به این مفاهیم ضروری می باشد. امیدواریم این آموزش مورد استفاده شما قرار بگیرد و شما می توانید با استفاده از بخش دیدگاه ها نقطه نظرات خود را با ما و سایر کاربران به اشتراک گذاشته و با امتیاز دهی به این پست آموزشی ما را از کیفیت آن آگاه سازید.
کتاب حسابداری صنعتی ۱ دکتر محمد عرب مازار یزدی
آشنایی با مفهوم تجزیه و تحلیل اضافه(کسر) سربار ساخت و نکات کلیدی آن
.jpg)
آموزش حسابداری صنعتی مقدماتی
