با مفهوم افزایش سرمایه آشنا شوید

یکی از اصطلاحات رایج که در بازار سرمایه با آن سروکار داریم، مفهوم افزایش سرمایه شرکت های سهامی و نحوه محاسبه مقدار سهام هر سرمایه گذار پس از این افزایش سرمایه است. در سامانه کدال و اطلاعیه های ناظر بازار بسیار دیده ایم که نماد شرکتی برای افزایش سرمایه متوقف و سپس بازگشایی شده است. در این مقاله تلاش خواهیم کرد تا به طور کامل افزایش سرمایه و نحوه محاسبه آن را بررسی کنیم.

افزایش سرمایه در شرکت های سهامی عبارت است از”افزایش اسمی میزان سرمایه ثبت شده شرکت”. به عبارت دیگر افزایش سرمایه یعنی افزایش تعداد سهام منتشره توسط شرکت های سهامی.

افزایش سرمایه شرکت ها عموماً به یکی از دو دلیل زیر است:

1. تامین منابع مالی جدید برای گسترش فعالیت های شرکت
2. اصلاح ساختار سرمایه شرکت

مراحل تصمیم گیری برای افزایش سرمایه به این شکل است که ابتدا هیئت مدیره نسبت به افزایش سرمایه شرکت تصمیم گیری نموده و این تصمیم را به عنوان یک پیشنهاد در جلسه مجمع عمومی فوق العاده به رای گیری سهامداران می گذارد . نکته ای که در افزایش سرمایه شرکت ها حائز اهمیت است، محل تامین این مبلغ است. پس از توضیحاتی در خصوص افزایش سرمایه شرکت ها به بیان روش های افزایش سرمایه خواهیم پرداخت.

انواع روش های افزایش سرمایه

افزایش سرمایه شرکت ها از منابع متفاوتی تامین می شود، اگر بخواهیم روش های تامین مالی &افزایش سرمایه را بررسی کنیم به ۴ روش زیر خواهیم رسید:

1. افزایش سرمایه از محل سود انباشته
2. افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی ها
3. افزایش سرمایه از محل آورده نقدی
4. افزایش سرمایه از محل حق تقدم سهام

افزایش سرمایه از محل سود انباشته (سود های پرداخت نشده سال های قبل)

بخشی از سود سالانه شرکت ها در حساب سود انباشته آن ها ذخیره می شود. سودهایی که در سال های گذشته بین سهامداران تقسیم نشده است در جهت جبران و احیاء مخارج مورد نیاز برای سرمایه گذاری های جدید و سایر عملیات شرکت به کار گرفته شده و عملاً جریان نقدینگی جدیدی به شرکت ورود پیدا نمی کند.

A + 1 / قیمت پایانی هر سهم پیش از افزایش سرمایه = قیمت جدید هر سهم

100 / درصد افزایش سرمایه = A

همانطور که مشخص است در این حالت سهامداران پولی برای خرید اوراق جدید تزریق نمی کنند، به همین دلیل اصطلاحاً به سهام تعلق گرفته به سهامدارانسهام جایزه می گویند. این سهام جایزه به همه سهامداران تعلق دارد و سهامداران بدون نیاز به پرداخت هیچ گونه وجهی، مالک سهام جایزه شده به نحوی که میزان مالکیت سهامداران پس از این نوع افزایش سرمایه تغییری نخواهد کرد .(تغییری در دارایی شما صورت نمی گیرد: یعنی پس از اینکه تعداد سهام شما زیاد شد، طبق فرمول بالا قیمت جدید سهام طوری تغییر می کند که دارایی شما تغییری نمی کند اما تعداد سهام شما زیاد می شود)

 افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی های شرکت

افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی : زمانی که قدرت خرید پول کشورها کم شده و تورم در آن ها افزایش می یابد ،شاهد افزایش تغییرات در قیمت نسبی کالا و خدمات هستیم. این امر خصوصا در زمان استفاده از سازوکار چند نرخی بودن ارز، سبب اختلاف شدید میان بهای تمام شده )ارزش تاریخی( دارایی های ثابت و سرمایه گذاری های بلند مدت با ارزش های جدید و جاری می شود .. یکی از روش هایی است که نقصان و نامربوط بودن اطلاعات را تا حدی رفع می کند. قیمتی که در تجدید ارزیابی برای ارزش ثبت شده یک دارایی تعیین می شود، مازاد تجدید ارزیابی نامیده می شود. این مازاد محاسبه شده، به عنوان درآمد (عایدی) یا چیزی شبیه آن محسوب نمی شود. زیرا این روش (تجدید ارزیابی) فقط منتسب کردن ارزش های جدید به دارایی های موجود و اتفاقی است و مبنی بر ایجاد درآمد و یا عایدی نیست. در این روش افزایش ارزش دفتری یک دارایی ثابت مشهود که به عنوان یک درآمد غیرعملیاتی تحقق نیافته از محل تجدید ارزیابی و یا افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی خواهد بود، به صورت مستقیم و با نام مازاد تجدید ارزیابی به ثبت می رسد. به عنوان بخشی از حقوق صاحبان سرمایه در ترازنامه آمده و در صورت سود و زیان نیز ذکر می شود.

در افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی ، با درنظر گرفتن اینکه حساب افزایش سرمایه به روش مذکور اندوخته ای غیرقابل تقسیم خواهد بود و به عنوان بخشی از حقوق صاحبان سرمایه محسوب می شود، در هر دوره مالی به مقدار استهلاک ناشی از مابه التفاوت تجدید ارزیابی به عنوان هزینه منظور شده و به حساب افزایش سرمایه منتقل می شود. سهامداران باید به این نکته توجه داشته باشند که از آنجا که مازاد تجدید ارزیابی به عنوان عایدی و چیزی شبیه به آن محسوب نمی شود، ارزش ذاتی شرکت تغییری نخواهد کرد.

افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات حال شده

شرکت اگر اندوخته و یا سود انباشته ای داشته باشد می تواند اقدام به افزایش سرمایه کند حال اگر شرکت اندوخته و یا سود انباشته ای نداشته باشد و یا نخواهد از این محل برای افزایش سرمایه استفاده کند می تواند از محل آورده نقدی سهامداران اقدام به افزایش سرمایه کند .در این حالت از سهامداران خواسته می شود که مبلغ جدیدی را برای افزایش دادن سرمایه به شرکت بیاورند و با این کار حق بهره مندی از حق تقدم را برای خود محفوظ داشته اند.

شرکت با تصویب مجمع عمومی فوق العاده تصمیم می گیرد تا از محل آورده نقدی ، اقدام به افزایش سرمایه کند. بنابراین با توجه به اینکه افزایش سرمایه از این روش، مستلزم تأمین منابع جدید از سوی سهامداران فعلی شرکت است، شرکت حق استفاده و حضور در این افزایش سرمایه را ابتدا به سهامداران می دهد. به این صورت که اوراقی تحت عنوان حق تقدم سهام در اختیار سهامداران فعلی قرار می گیرد. سهامدار در مدت زمان مجاز برای معاملات این اوراق می تواند یکی از دو اقدام زیر را انجام دهد:

• پرداخت پول:

در این روش سهامداران به ازای هر سهم باید مبلغی را به شرکت پرداخت نمایند. این مبلغ ممکن است به اندازه ارزش اسمی هر سهم که در ایران برابر است با ۱۰۰۰ ریال است باشد و یا بیشتر از این مبلغ  بوده و تا قیمت روز هر سهم تعیین شود. همانطور که بیان شد معمولا در ایران از سهامداران می خواهند که به ازای هر سهم ۱۰۰تومان )ارزش اسمی( به حساب شرکت واریز کنند اما اگر این عدد بیشتر از این مبلغ باشد تحت عنوان صرف سهام در قسمت حقوق صاحبان سهام در سمت چپ ترازنامه شرکت نشان داده می شود که بر طبق قانون تجارت حساب صرف سهام نمی تواند به عنوان سود بین سهامداران شرکت توزیع شود. به عنوان مثال چنانچه از سهامداران خواسته شود که بجای ارزش اسمی هر سهم، مبلغ ۱۲۰ تومان برای هر سهم واریز کنند ،۲۰ تومانی که مازاد بر ارزش اسمی از سهامدار دریافت می شود، به عنوان صرف سهام در نظر گرفته خواهد شد.

• فروش حق تقدم:

به جز پرداخت مبلغ اسمی هر سهم، سهامدار قبلی می تواند نسبت به فروش این اوراق در مدت زمانی که برای آن تعیین می شود اقدام نماید. اگر سهامداران به هر علتی تمایل نداشته باشند که از حق تقدم های خود استفاده کنند می توانند این اوراق را به سرمایه گذاران دیگر بفروشند که این نقل و انتقال از طریق شرکت های کارگزاری بورس اوراق بهادار و فرابورس ایران امکان پذیر است. خریدار اوراق حق تقدم، باید علاوه بر پرداخت مبلغی که بابت حق تقدم به فروشنده می پردازند مبلغ مطالبه شده توسط شرکت را نیز به حساب شرکت واریز نماید. باید توجه داشت که معمولا مهلت استفاده از گواهی های حق تقدم در خرید سهام جدید، در یک بازه زمانی ۶۰ روزه خواهد بود. چنانچه سهامداران در مهلت مقرر اقدام به پذیره نویسی نکنند )یعنی مبلغ مطالبه شده توسط شرکت را واریز نکنند( و یا از فروش گواهی حق تقدم خود صرف نظر کنند، شرکت پس از اتمام دوره پذیره نویسی، گواهی های باقیمانده را به عنوان حق تقدم استفاده نشده از طریق بورس اوراق بهادار در معرض فروش عمومی )پذیره نویسی عام( قرار می دهد و پس از فروش ،مبلغ حاصل از فروش را به حساب سهامداران قبلی واریز می کند. به این صورت افراد جدید می توانند حق تقدم استفاده نشده را خریداری کرده و از این طریق جایگزین سهامداران قبلی شوند.

افرایش سرمایه از محل سلب حق تقدم

۱ -تقسیم نقدى صرف سهام بین سهام داران قبلى : در این ارتباط لازم است شرکت به اطلاع صاحبان سهام برساند که سود نقدى  توزیع شده از محل صرف سهام یا بازده سرمایه است نه از محل فعالیت عملیاتى و بازرگانى شرکت و با توزیع نقدى صرف سهام میان سهامداران قبلى چیزى جز افزایش سرمایه به قیمت اسمى نصیب شرکت نخواهد شد.

۲ -توزیع سهام جدید میان سهام داران جدید به ازاى صرف سهام : در این مورد برابر حساب صرف سهام، سهام جدید به قیمت اسمى منتشر و به سهامداران قبلى داده می شود. به نظر  مىرسد پس از توزیع سهام جدید، نتیجه این نوع افزایش سرمایه براى شرکت برابر با افزایش سرمایه به قیمت اسمى است.

۳ -انتقال صرف سهام به اندوخته شرکت : در این مورد صرف سهام همانند سایر حساب هاى اندوخته شرکت، ذیل حقوق صاحبان سهام قرار مى گیرد و متعلق به کلیه سهامداران اعم از قبلى و جدید مى شود .این نوع مصرف صرف سهام مورد نظر و توجه شرکت ها و سازمان بورس است که با تامین مالى صرف سهام پشتوانه و بنیه مالى شرکت براى انجام طرح ها و پروژه ها و  سرمایهگذارى قوى  مىشود.

ذینفعان صرف سهام:

۱ -شرکت :شرکت ها علاقه مند هستند با کمترین سهام منتشره، بیشترین تامین مالى بلندمدت بدون سررسید را انجام دهند و با اینکار بدون افزایش ریسک سهام شرکت، بر سودآورى و اعتبار شرکت بیفزایند.

۲ -سهام دار عمده اصلى :سهام دار اصلى شرکت که کنترل و مدیریت شرکت را در دست دارد بسیار علاقه مند است کنترل شرکت را هم چنان حفظ کند و درصد سهام مدیریتى اش کاهش نیابد )به ویژه زمانى که درصد سهام مدیریتى آنها شکننده و در حداقل ممکن براى مدیریت است(. ضمناً با افزایش سرمایه در اغلب موارد مجبور به آورده نقدى به شرکت نباشد.

۳ -بازار سهام :سهام مورد نظر باید در شرایط پذیره نویسى مورد اقبال بازار باشد. افزایش سرمایه با صرف سهام باید فرصتى را پیش روى بازار بگذارد. دورنماى مثبتى از سودآورى بالقوه در آینده، انتظارات مثبت از افزایش قیمت سهم و یا تخفیف مناسب در قیمت پذیره نویسى نسبت به قیمت بازار در بر داشته باشد.

۴ -سهام داران جزء :سهام داران جزء همواره به دنبال بازدهى بیشتر هستند بنابراین در پى این هستند که از محل صرف سهام بازدهى سریعى نصیبشان شود و نگرانى خاصى در کاهش درصد مالکیتشان در شرکت ندارند.

مزایاى افزایش سرمایه به روش صرف سهام

1. از دیدگاه بازار و سهامداران افزایش سرمایه با صرف از رقیق شدن قیمت سهم جلوگیرى مى کند و با وجود منابع قابل توجه صرف سهام در اختیار شرکت، رشد سودآورى وEPS  شرکت مضاعف مى شود و این خود غنى شدن قیمت سهم و افزایش قیمت هاى قابل توجهى را براى سهام داران و کاهش ریسک سهم در بازار را در پى خواهد داشت.
2. یکى از مهم ترین مزیت هاى صرف سهام، به کارگیرى آن براى اصلاح ساختار مالى شرکت ها است. به ویژه در شرکت هاى دولتى خارج از بورس و شرکت هاى داراى پروژه هاى سرمایه گذارى که به دلیل قلت سرمایه ثبت شده از یک سو نیاز به اصلاح ساختار سرمایه دارند و از سوى دیگر نیازمند منابع مالى سنگین براى پیشبرد طرح هاى توسعه هستند، این نوع افزایش سرمایه بسیار توصیه مى شود.
3. از دیدگاه شرکت افزایش سرمایه با صرف، یک منبع تامین مالى با ثبات و بدون سررسید معلوم تلقى می ىشود و شرکت دغدغه تعهد بازپرداخت آن را ندارد.
4. اندوخته صرف سهام ریسک ناشى از عدم توان بازپرداخت بدهى ها را کاهش مى دهد و این سبب افزایش اعتبار شرکت در بازار و صنعت مى گردد.
5. در نهایت پس از گذشت دوره اى شرکت مى تواند با تصویب مجمع اندوخته، صرف سهام را به حساب سرمایه منتقل کند و به ازاى آن سهام جدید میان سهام داران توزیع کند.

معایب افزایش سرمایه به روش صرف سهام:

1. چنانچه سهام دار اصلى برنامه اى براى مشارکت در افزایش سرمایه نداشته باشد و با منافع آن در تعارض باشد به طورى که کنترل شرکت را از دست بدهد، افزایش سرمایه محقق نمى شود.
2. در صورت توزیع نقدى فورى صرف سهام یا انتشار سهام جدید میان سهام داران قبلى، این روش افزایش سرمایه مشابه افزایش سرمایه به قیمت اسمى مى شود و با توجه به کاهش قیمت سهم پس از مجمع به میزان ارزش حق تقدم کلیه مزیت هاى مرتبت بر آن خنثى مى گردد.
3. با توجه به لزوم تعهد اشخاص حقیقى یا حقوقى براى خرید سهام پذیره نویسى نشده، ممکن است در مواردى هیچ شخصى حاضر به این کار نباشد.

نتیجه گیرى:

با توجه به نکات ذکر شده، افزایش سرمایه با صرف سهام زمانى امکان پذیر است که میان منافع همه ذى نفعان تعادل برقرار شود و زمانى داراى فواید قابل توجه اى براى ذى نفعان خواهد بود که مبلغ حاصل از صرف سهام به اندوخته هاى شرکت منتقل شود و شرکت با سرمایه گذارى این منابع در دسترس بر سودآورى شرکت بیفزاید یا در صورت تصویب توزیع نقدى صرف سهام یا انتشار سهام جدید به ازاى آن، حداقل دو سال اندوخته صرف سهام در حساب یادشده نگه داشته شود تا شرکت با استفاده از آن بتواند بر توان سودآورى خود بیفزاید.

فرمول محاسبه افزایش سرمایه از محل سود انباشته و آورده نقدی سهامدارن (تلفیق دو روش) گاهی شرکت ها مقداری از مبلغ افزایش سرمایه را به صورت اندوخته یا سود انباشته در اختیار دارند، ولی این مقدار برای افزایش سرمایه مورد نظر کافی نیست. در این حالت شرکت می تواند جهت افزایش سرمایه از روش اول و دوم یعنی افزایش سرمایه از محل سود انباشته و اندوخته و از محل آورده نقدی سهامداران و مطالبات آنها به طور هم زمان استفاده کند که در واقع باید از فرمول تلفیقی زیر استفاده کرد.

افزایش سرمایه به چه کسانی تعلق می گیرد؟

افزایش سرمایه به سهامداری تعلق می گیرد که در تاریخ اجرای مصوبه مجمع عمومی فوق العاده شرکت مبنی بر افزایش سرمایه، مالک سهام شرکت باشد و اصطلاحاً در مجمع عمومی فوق العاده افزایش سرمایه، شرکت نماید.

افزایش سرمایه چه جذابیتی برای سهامداران دارد؟

افراد به محض شنیدن اینکه سهام شرکتی افزایش سرمایه دارد مشتاقانه به دنبال خرید سهم هستند و گاها حتی صف های خرید سنگینی به وجود میاورند بدون آنکه تأمل و تحقیقی روی علت این کار انجام دهند و یا حتی ممکن است بعضا در برخی مواقع علت خریدن یک سهم را از کسی جویا می شوید به شما می گوید که شرکت افزایش سرمایه دارد و پیشنهاد شان به شما نیز این است که از فردا وارد صف خریداران شوید.

اما واقعیت امر چیست؟

شرکت ها بنا به دلایل مختلف از جمله نیاز به منابع جهت طرح های توسعه ای و یا تصحیح ساختار مالی شرکت و … اقدام به افزایش سرمایه می کنند. ارزش دارایی سهامداران در زمان بازگشایی سهم بعد از افزایش سرمایه تغییری نمی کند و در واقع بر اساس محاسبات تئوریک، ارزش دارایی سهامداران همان ارزش دارایی در روز قبل از افزایش سرمایه باشد )به عنوان مثال ۵۰ سهم ۱۰۰۰ تومانی برابر است با ۱۰۰ سهم ۵۰۰ تومانی(. پس باید به این نکته توجه ویژه داشت که طبق تعاریف و فرمول های تئوریک قرار نیست بعد از افزایش سرمایه چیزی به دارایی های شما اضافه شود، در این میان شاید شنیدن برخی کلمات مثل سهام جایزه و… کمی گمراه کننده باشد. در این شرایط مهمترین سوالی که باید از خود بپرسیم این است که چه عاملی موجب رغبت افراد برای خرید این گونه سهام می شود و آیا ورود ما توجیه خواهد داشت یا خیر؟ از آنجایی که این گونه سهام معمولا بعد از برگزاری مجمع افزایش سرمایه بدون محدودیت دامنه نوسان بازگشایی می شوند ممکن است با سه حالت مواجه شوید:

• افزایش قیمت و باز شدن نماد بیشتر از قیمت تئوریک(چون دامنه محدودیت ندارد ممکن است پتانسیل های مثبت موجود در سهم به یکباره نمایان شود و این رشد قیمت قابل توجه باشد)
• عدم وجود اختلاف میان قیمت بازگشایی و قیمت تئوریک
• کاهش قیمت و باز شدن نماد کمتر از قیمت تئوریک(چون دامنه محدودیت ندارد ممکن است پتانسیل های منفی موجود در سهم به یکباره نمایان شود و این افت قیمت قابل توجه باشد)

افزایش سرمایه یک شرکت نمی تواند دلیل ارزنده بودن سهام یک شرکت باشد.

چگونه از افزایش سرمایه شرکت ها مطلع شویم و مراحل کار آن به چه صورتی خواهد بود؟

در حال حاضر کلیه اطلاعات شرکت های بورسی و فرابورسی در سامانه کدال قابل رؤیت است و می توان علاوه بر گزارش های مالی و سایر اطلاعات به اطلاعات مربوط به افزایش سرمایه شرکت ها نیز دسترسی پیدا کرد. طبق قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران “سازمان بورس و اوراق بهادار” در راستای حمایت از حقوق سرمایه گذاران و با هدف ساماندهی، حفظ و توسعه بازار شفاف، منصفانه و کارای اوراق بهادار و به منظور نظارت بر حسن اجرای قانون، اتخاذ تدابیر لازم جهت پیش گیری از وقوع تخلفات در بازار اوراق بهادار و نیز نظارت بر افشای اطلاعات با اهمیت توسط شرکت های ثبت شده نزد “سازمان” بر عهده هیات مدیره این سازمان است. در همین خصوص سامانۀ یکپارچۀ گردآوری، نظارت و انتشار الکترونیکی اطلاعات به نشانیwww.CODAL.ir به منظور مکانیزه کردن جمع آوری، بررسی و انتشار اطلاعات مالی شرکت های ثبت شده نزد سازمان و سایر اشخاصی که طبق قانون بازار اوراق بهادار ملزم به گزارش اطلاعات خود هستند، طراحی شده است.

علت دیده نشدن سهام های جدید از محل افزایش سرمایه در سبد ما چیست؟

نکته مهمی که اینجا پس از افزایش سرمایه مورد توجه قرار می گیرد این است که سرمایه گذاران قادر به مشاهده سهام جدید در سبد دارایی خود نیستند.

در اینجا باید توجه داشت که آیا هنوز آگهی ثبت افزایش سرمایه در سامانه کدال قرار گرفته است یا خیر؟ اگر هنوز قرار نگرفته است که باید منتظر باشید تا از طرف شرکت این اطلاعیه صادر شود و سهام مذکور در مرجع ثبت شرکت ها به ثبت برسد و قابلیت معامله پیدا کند. اما اگر آگهی ثبت افزایش سرمایه درسامانه کدال قرار گرفته است و شما  نمیتوانید سهم مورد نظر را به فروش برسانید کافی است با کارگزار خود تماس گرفته و درخواست تغییر ناظر این سهم تبدیل شده را بنمایید تا بعد از آن بتوانید سهم مذکور را به فروش برسانید. البته گاهی ممکن است اطلاعیه ثبت افزایش سرمایه نیز اعلام شده باشد ولی در عمل کمی با تاخیر این اتفاق بیفتد که می توان از طریق امور سهام شرکت پیگیری نمود.

منبع : تالاربورس