آموزش نحوه تهیه صورت جریان وجوه نقد و نکات کلیدی آن(بخش دوم)

لیلا شهبازی

تیترهای مهم این مطلب:

وجه نقد و جریان وجه نقد جریان وجه نقد طبقه بندی جریانان وجوه نقد جایگاه معاملات غیرنقدی در صورت جریان وجه نقد

عرض سلام و احترام خدمت شما کاربر گرامی سایت چابک

ما در جلسه قبل بنا به وظیفه، مبحث آموزش نحوه تهیه صورت جریان وجوه نقد را شروع کردیم و مقدماتی را در رابطه با صورت جریان وجوه نقد خدمت شما عزیزان بیان کردیم.در این پست قصد داریم این آموزش را ادامه داده و نکات مهم دیگری از صورت جریان وجوه نقد را بیان کنیم پس با ادامه این آموزش با ما همراه باشید.

وجه نقد و جریان وجه نقد

موجودی نقدی و سپردهرهای دیداری نزد بانکها و موسسات مالی و اعتباری اعم از ریالی و ارزی (شامل سپرده های کوتاه مدت بدون سررسید) را وجه نقد می گویند. البته در مواردی که اضافه برداشت از حساب بانکی توسط شرکت مجاز باشد مانده اضافه برداشت هایی که بانک بدون اطلاع قبلی از حساب برداشت میکند، باید از مبلغ وجه نقد در ترازنامه کسر گردد. ویژگی دیداری بودن در مورد سپرده های بانکی یعنی اینکه شرکت بتواند این اقلام را بدون بدون محدودیت و یا تشریفات خاصی از حساب برداشت کند. بنابراین سپرده های بلندمدتی که با هدف سرمایه گذاری بلندمدت و کسب سود آتی در بانک قرار دارد وجه نقد محسوب نمیشوند بلکه در ترازنامه در قسمت سرمایه گذاری های بلندمدت گزارش می شود.

موجودی ارزی زمانی جزء وجه نقد محسوب میشود که به سرعت قابل تبدیل به ریال باشد و یا قابلیت معامله با ان وجود داشته باشد.

بطور کلی مانده وجه نقد در ترازنامه شامل موارد زیر است :

وجه نقد موجود در صندوق واحد تجاری شامل اسکناس و مسکوکات ریالی و ارزی نزد صندوق
چک پولها، چکهای مسافرتی، چکهای تضمینی بانکها، حوالجات بانکی بدون وعده دارو ...
موجودی نزد تنخواه گردان ها
وجه نقد و سپرده های ریالی و ارزی موجود در حسابهای دیداری بانکها و موسسات مالی

طبق تعریف اصول پذیرفته شده حسابداری آمریکا وجه نقد شامل وجه نقد و معادل های وجه نقد است اما در استاندارد ایران معادل وجه نقد به عنوان وجه نقد تلقی نشده است. منظور از معادل وجه نقد سرمایه گذاری های کوتاه مدت بسیار سیالی است که تواما دارای هردو شرط زیر باشد :

به سادگی قابل تبدیل به مبلغ معینی وجه نقد باشند.
سررسید آنها به حدی نزدیک باشد که خطر احتمالی کاهش ارزش آنها ناچیز باشد یا به عبارتی سررسید آنها از زمان تحصیل بیشتر از ۳ ماه نباشد .

موجودی سکه طلا نزد بانکها و صرافی ها به عنوان وجه نقد محسوب نمی شود

جریان وجه نقد

هرگونه افزایش یا کاهش در مبلغ وجه نقد ناشی از معاملات با اشخاص حقیقی یا حقوقی مستقل از شخصیت حقوقی واحد تجاری و ناشی از سایر رویدادها را جریانات وجه نقد گویند. هرگونه فعالیتی که در اثر آن وجه نقد موسسه افزایش یابد جریان ورودی وجه نقد و هرگونه فعالیتی که باعث مصرف وجوه نقد موسسه گردد به نام جریان خروج وجه نقد شناخته میشود.

برخی از عمده ترین جریانات وجه نقد ورودی و خروجی موسسه به شرح زیر است:

عوامل جریانات ورودی وجه نقد به موسسه

فروش نقدی سرمایه و سرمایه گذاری مجدد موسسات
دریافت وام استقراض از سایر اشخاص حقیقی و حقوقی
دریافت سود و بهره بابت سرمایه گداری ها

عوامل جریانات خروجی وجه نقد از موسسه

خرید موجدی مواد و کالا
خرید دارائیهای ثابت
خرید سهام و سرمایه گذاریها در سایر شرکتها
پرداخت هزینه های عملیاتی شرکت
توزیع سود سهام به سهامداران و پرداخت مالیات

طبقه بندی جریانان وجوه نقد

از آنجا که جریانات ورودی و خروجی وجه نقد موسسات بسیار گسترده و متنوع است. برای ارائه مفید این اطلاعات به استفاده کنندگان و افزایش توان پیش بینی کنندگان، این صورت مالی باید در سرفصل های مناسب طبقه بندی شود. سرفصلهای اصلی پیش بینی شده در استاندارد حسابداری ایران، به شرح زیر است :

جریانات نقدی ناشی از فعالیت های عملیاتی
جریانات نقدی ناشی از بازده سرمایه گذاری ها و سود پرداختی بابت تامین مالی
جریانات نقدی ناشی از مالیات بر درآمد
جریانات نقدی ناشی از فعالیت های سرمایه گذاری
جریانات نقدی ناشی از فعالیت های تامین مالی

فعالیت های عملیاتی

فعالیت های عملیاتی عبارتست از، فعالیت های اصلی و مستمر مولد درآمدهای عملیاتی یک واحد تجاری.جریان های نقدی ناشی از فعالیت های عملیاتی معمولا عبارتند از اثرات نقدی معاملات و سایر رویدادهایی که در تعیین و محاسبه سود خالص عملیاتی منظور می گردد. یعنی آن گروه از جریان های نقدی که مرتبط با بخش عملیاتی سود و زیان است، در صورت جریان نقد به عنوان جریانات نقدی عملیاتی طبقه بندی می شوند. جریان های نقدی ناشی از این فعالیت ها یکی از شاخص های اصلی ارزیابی توان واحد تجاری جهت بازپرداخت وامها، حفظ توان عملیاتی واحد تجاری و پرداخت سود سهام بدون استفاده از منابع برون سازمانی و در نهایت نشان دهنده وجود یا عدم وجود تداوم فعالیت واحد تجاری در بلندمدت می باشد. بنابراین اقلام مزبور عمدتآ اقلامی را شامل می شوند که در محاسبه سود (زیان) عملیاتی واحد تجاری منظور می شود. نمونه هایی از جریان های نقدی مرتبط با فعالیت های عملیاتی به شرح زیر است:

الف) جریان های نقدی ورودی

وجوه نقد دریافت شده از مشتریان بابت فروش کالاها و ارائه خدمات (این مبلغ شامل فروش های نقدی ،پیش دریافتها ، وصولیهای ناشی از فروشهای نسیه، دریافت اصل مبالغ حسابها واسناد دریافتنی کوتاه مدت و بلندمدت و دریافتهای ناشی از فروش اسناد و حسابهای دریافتنی تجاری منتج از فروشها است).
دریافت های نقدی حاصل از حق امتیاز، حق الزحمه، کارمزد و سایر درآمدهای عملیاتی.

ب) جریان های نقدی خروجی

وجوه نقد پرداخت شده به فروشندگان بابت خرید مواد اولیه، موجودی کالا و خدمات(شامل پرداخت بابت بهای تمام شده خریدهای نقدی، پیش پرداختهای خرید، پرداخت بابت خریدهای نسیه، و پرداخت اصل مبالغ حسابها واسناد پرداختنی بلندمدت)
پرداخت های نقدی به کارکنان واحد تجاری یا از جانب آنها (مانند حقوق و دستمزد)
پرداخت های نقدی بابت مزایای پایان خدمت کارکنان و هزینه سازماندهی مجدد
وجوه پرداخت شده بابت هزینه های عملیات

دریافتها و پرداختهای نقدی با شرکتهای بیمه (بابت حق بیمه ها، خسارات و مستمریها)، جریان های نقدی مرتبط با قراردادهای منعقد شده با اهداف تجاری و عملیاتی و سایر جریانهای نقدی که ماهیتاً و بطور مستقیم با هیچ یک از سرفصل های اصلی قابل ارتباط نباشد (نظیر فروش مواد اولیه در واحدهای تولیدی، هزینه حمل موردی کالای فروش رفته، وجوه دریافتی یا پرداختی بابت اجاره دارایی ها، تسهیلات اعطایی به کارکنان واحد تجاری و جریانهای نقدی مرتبط با کمکهای بلاعوض) جزء فعالیت های عملیاتی طبقه بندی میشود.

نکته)سایر جریان های نقدی که در هیچیک از سرفصل های اصلی قابل طبقه بندی نمی باشند، در بخش عملیاتی منعکس میشود.

بازده سرمایه گذاری ها و سود پرداختی بابت تأمین مالی

صورت جریان وجوه نقد می بایست با سایر صورت های مالی اساسی از جمله صورت سود و زیان هماهنگی داشته و ارائه خالص جریان نقدی ناشی از فعالیت های عملیاتی نباید تحت تأثیر ساختار سرمایه واحد تجاری قرار گیرد. بر این اساس بازده سرمایه گذاری ها و سود پرداختی بابت تامین مالی، در برگیرنده دریافتهای ناشی از مالکیت سرمایه گذاریها و سود دریافتی از بابت سپرده های سرمایه گذاری بلندمدت و کوتاه مدت بانکی و نیز پرداختهای انجام شده به تامین کنندگان منابع مالی (سرمایه گذاران و اعتباردهندگان) است. نمونه اقلامی که در این سرفصل ارائه می شود به شرح زیر است:

الف) جریان های نقدی ورودی

سود و کارمزد دریافتی (مانند اوراق مشارکت و سپرده های سرمایه گذاری بانکی)
سود سهام دریافتی (شامل سود سهام دریافتی از شرکت های سرمایه پذیری که سرمایه گذاری در آنها به روش ارزش ویژه در حساب ها انعکاس یافته است).

ب) جریان های نقدی خروجی

سود سهام پرداختی به سهامداران
سود و کارمزد (بهره) پرداختی
وجوه پرداختی بابت قسمتی از اقساط اجاره به شرط تملیک پرداختی که هزینه تامین مالی محسوب می شود.

در برخی واحدهای تجاری مانند بانکها، مؤسسات مالی، شرکتهای سرمایه گذاری و شرکتهای بیمه اقلامی نظیر سود سهام، سود تسهیلات دریافتی و پرداختی، سود پرداختی به صاحبان سپرده های سرمایه گذاری و درآمد سرمایه گذاری ها که جز فعالیت های اصلی و مستمر آنها میباشد، کلیه دریافتها و پرداخت های نقدی مرتبط با اقلام مزبور جزء فعالیت های عملیاتی طبقه بندی میشود.

پرداختهای مربوط به هزینه های تامین مالی صرف نظر از اینکه به حساب دارایی منظور شده باشد یا به حساب هزینه ،کلا در سرفصل بازده سرمایه گذاری ها وسود پرداختی بابت تامین مالی منعکس می شود.

مالیات بر درآمد

طبق استاندارد حسابداری ایران ، وجوه پرداختی بابت مالیات بر درآمد و استرداد مبالغ پرداختی از مالیات بر درآمد باید تحت سرفصل جداگانه ای به نام مالیات بر درامد در صورت جریان وجه نقد گزارش شود. بنابراین جریان های نقدی مرتبط با مالیات بردرآمد تنها منحصر به پرداخت ها یا علی الحساب های پرداختی از بابت مالیات بر در آمد و یا استرداد مبالغ پرداختی (اضافه پرداختی) از این بابت است و کلیه پرداخت های نقدی مربوط به سایر انواع مالیات ها(از قبیل مالیات های تکلیفی و مالیات های مستقیم وضع شده بر تولید یا فروش) که درآمد مربوط به آنها جزء درآمد مشمول مالیات نیست بر حسب مورد تحت سایر سرفصل های اصلی (معمولا فعالیت های عملیاتی) گزارش می شود. بنابراین تنها اقلام دریافت و پرداختی که می توانند تحت سرفصل مالیات گزارش شود عبارتند از :

وجوه نقد پرداختی بابت مالیات بر درامد و علی الحساب مالیات بر درامد
وجوه دریافتی بابت برگشت اضافه پرداختی مالیات

فعالیت های سرمایه گذاری

فعالیت های سرمایه گذاری عبارت است از تحصیل یا واگذاری سرمایه گذاریهای کوتاه مدت و بلندمدت، دارایی های ثابت نامشهود و داراییهای نامشهود و نیز پرداخت و وصول اصل ۲ اقساط تسهیلات(وام) اعطایی به اشخاص مستقل از واحد تجاری غیر از کارکنان خود واحد تجاری و لذا هرگاه اقدام به فعالیت های فوق توسط واحد تجاری منجر به تغییرات در وجه نقد گردد به عنوان جریانات نقدی ناشی از فعالیت های سرمایه گذاری شناسایی میشوند که نمونه هایی از جریان های نقدی مرتبط با فعالیت های سرمایه گذاری به شرح زیر است:

الف )جریان های نقدی ورودی

دریافت های نقدی حاصل از فروش سرمایه گذاری در سهام یا اوراق مشارکت سایر واحدهای تجاری
دریافت های نقدی حاصل از فروش دارایی های ثابت مشهود و دارایی های نامشهود
دریافت های نقدی بابت اصل سپرده های سرمایه گذاری بلندمدت بانکی
دریافت های نقدی بابت وصول اصل وام های پرداختی به اشخاص مستقل از واحد تجاری(به جز کارکنان) شامل وصول قرض الحسنه پرداختی
وجوه دریافتی از شرکت بیمه بابت خسارت دارایی های ثابت.

ب )جریان های نقدی خروجی

پرداخت های نقدی جهت تحصیل سرمایه گذاری در سهام یا اوراق بهادار سایر واحدهای تجاری
پرداخت های نقدی جهت تحصیل دارایی های ثابت مشهود و دارایی های نامشهود(شامل پرداخت های مرتبط با مخارج توسعه منظور شده به دارایی و نیز ساخت دارایی ثابت مشهود توسط واحد تجاری)
پرداخت های نقدی بابت سپرده های بلندمدت بانکی
پرداخت های نقدی بابت وام به اشخاص مستقل از واحد تجاری (به جز کارکنان) شامل وام قرض الحسنه
وجوه پرداختی بابت خرید دارایی های مصرفی در فعالیت های تولیدی بجز موجودی کالا که جزء فعالیتهای عملیاتی محسوب می شود.

فعالیت های تأمین مالی

فعالیتهای تامین مالی عبارت از فعالیت هایی است که منجر به تغییر ساختار سرمایه (میزان و ترکیب سرمایه و بدهیهای بلندمدت استقراضی) واحد تجاری گردد. استفاده کنندگان صورتهای مالی نه تنها به چگونگی سرمایه گذاری منابع شرکت توجه دارند بلکه شیوه تامین این منابع نیز برای آنان بسیار با اهمیت است. عملیات اصلی یک شرکت یک نوع تامین مالی داخلی به حساب می آید سرفصل عملیاتی در صورت جریان میزان تامین مالی داخلی را نشان میدهد اما بخش زیادی از منابع سازمان توسط اشخاص بیرون از سازمان بخصوص سهامداران و اعتباردهندگان تامین میشود. سرفصل تامین مالی در صورت جریان نقدی اطلاعات مربوط به دریافت و پرداخت وجوه نقد در رابطه با تامین مالی برون سازمانی را گزارش می دهد . بنابراین جریان های نقدی مرتبط با فعالیت های تأمین مالی شامل دریافت های نقدی از تأمین کنندگان منابع مالی خارج از واحد تجاری (شامل صاحبان سرمایه) و بازپرداخت اصل آن است. نمونه هایی از جریان های نقدی ناشی از فعالیت های تأمین مالی به شرح زیر است:

الف) جریان های نقدی ورودی

دریافت های نقدی حاصل از انتشار انواع سهام
دریافت های نقدی حاصل از صدور اوراق مشارکت (قرضه) و اسناد پرداختی بلند مدت
دریافت های نقدی بابت استقراض وام ها و سایر تسهیلات مالی دریافتی (کوتاه مدت و بلندمدت) از بانک ها

ب) جریان های نقدی خروجی

پرداخت های نقدی بابت کاهش سرمایه (باز خرید سهام)
وجوه پرداخت شده بابت بازخرید اصل اوراق مشارکت (قرضه) و اسناد پرداختی و سایر راه های تأمین مالی
وجوه پرداخت شده بابت بازپرداخت اصل وام ها و تسهیلات دریافتی از بانک ها
وجوه پرداختی بابت خرید سهام خزانه
وجوه پرداختی بابت قسمت اصلی اقساط اجاره به شرط تملیک

جایگاه معاملات غیرنقدی در صورت جریان وجه نقد

فعالیت های پنجگانه تشریح شده در بالا در برخی موارد بصورت نقدی انجام نمیشود و نتیجتا بر ورود و خروج وجه نقد هیچ تاثیری نمی گذارند. چنین معاملاتی که مستلزم استفاده از وجوه نقد نیستند نباید در صورت جریان منعکس شوند. بلکه (به استثناء معاملات فعالیتهای عملیاتی) در صورت با اهمیت بودن باید در یادداشت های همراه افشاء شوند.

نمونه هایی از معاملات غیر نقدی عبارتند از:

الف. تحصیل دارایی های ثابت مشهود در قبال تسهیلات مالی یا صدور سهام. ب. مبادله موجودی مواد اولیه یا موجودی کالای ساخته شده با دارایی های ثابت مشهود. ج. افزایش سرمایه از محل مطالبات حال شده بستانکاران یا از محل سود سنواتی. د. جایگزینی وام های بلندمدت با وام های بلندمدت دیگر.

این آموزش ادامه دارد ....