مالیات بر ارزش افزوده چیست؟ آشنایی صفرتاصد با ارزش افزوده

مالیات بر ارزش افزوده از جمله درآمدهای مالیاتی و یکی از منابع مهم درآمدی دولت‌ها می باشد و دولت‌ها با دریافت مالیات و درآمدهای مالیاتی به صورت مستمر، می توانند نسبت به ارائه خدمات به جامعه با ثبات و برنامه ریزی بهتر اقدام نمایند.اجرا و پیاده سازی قانون مالیات بر ارزش افزوده در کشورهای متعدد نشان می دهد که این قانون می تواند یک منبع درآمد قابل اتکا برای دولت ها باشد.

یکی از مزیت‌های قانون مالیات بر ارزش افزوده، سادگی وصول و پرداخت آن توسط مودیان به نسبت سایر انواع مالیات‌ها می باشد.این مزیت باعث شده تا قانون مالیات بر ارزش افزوده به عنوان رایج ترین نوع مالیات شناخته شود.مزایای دیگر مالیات بر ارزش درآمدزایی زیاد و کاهش وابستگی هر چه بیشتر درآمد دولت به نفت می باشد و از این رو یکی از بهترین نظام‌های مالیاتی غیر مستقیم شناخته شده است.

تعریف مالیات بر ارزش افزوده چیست؟

تعاریف متعددی از این مالیات ارائه شده است. در مصوب ماده ۳ قانون مالیات ارزش افزوده سازمان مالیاتی کل کشور این گونه تعریف شده است:

“مالیات بر ارزش افزوده: مالیات غیر مستقیمی است که بر تفاوت بین ارزش کالاها و خدمات عرضه شده با ارزش کالاها و خدمات خریداری یا تحصیل شده در یک دوره معین وضع می‌گردد.”

تعریف دیگر مالیات بر ارزش افزوده «ارزش افزوده عبارت است از مابه‌التفاوت ستانده و داده.

به‌عبارت ساده‌تر و در عمل، ارزش افزوده یعنی فروش منهای خرید

به‌عبارت دیگر ارزش افزوده ارزشی است که تولیدکنندگان به مواد خام و عوامل تولید دیگری که خریده‌اند (غیر از نیروی کار) اضافه می‌کنند؛ قبل از اینکه کالای جدید تولیدشده و یا خدمات جدید ایجادشده را به‌فروش برسانند.»

تعریف دیگر مالیات بر ارزش افزوده

«تفاوت بین ارزش کالا و خدمات عرضه‌شده با کالاها و خدمات خریداری‌شده در یک دوره‌ی معین» تعریف شده است.

ناگفته نماند برخی کالاها و خدمات از دامنه‌ی شمول قانون مالیات بر ارزش افزوده خارج (معاف) هستند. تعریف مذکور تنها درباره‌ی کالاها و خدمات مشمول مالیات بر ارزش افزوده مصداق دارد.

مفهوم ارزش افزوده چیست؟

بر اساس آنچه در ماده ۳ قانون مالیات بر ارزش افزوده بیان شده است، به تفاوت بین ارزش کالاها و خدمات عرضه شده با ارزش کالا یا خدمات خریداری یا تحصیل شده در یک دوره معین، ارزش افزوده گفته می شود. این مفهوم به فرایند تولید مربوط است و نه به کالای خاص. مالیات بر ارزش افزوده نوعی مالیات عام (بر عموم کالاها و خدمات مگر موارد معاف تعلق می‌گیرد) است که به صورت چند مرحله‌ای از اضافه ارزش کالاهای تولید شده یا خدمات ارائه شده در مراحل مختلف تولید و توزیع اخذ می‌شود.

به عبارت دیگر مالیات بر ارزش افزوده مالیاتی است که در طول فرآیند تولید و خدمات از محل تولید تا فروش کالا به مشتری نهائی، مرحله به مرحله اخذ می‌شود. مالیات ارزش افزوده برای مصرف طراحی شده است که مصرف کنندگان آن را در زمان خرید خود می پردازند که این مالیات توسط فروشندگان جمع آوری شده و از این طریق در اختیار سازمان امور مالیاتی قرار می گیرد.

این مالیات به صورت غیر تصاعدی در این زنجیره قرار دارد : واردات، تولید، توزیع و مصرف که نهایتا مصرف کنندگان پرداخت کننده آن هستند. در این مالیات، نباید مالیاتی توسط تولید کنندگان پرداخت شود و باید مصرف کننده نهایی فقط این مالیات را بپردازد. بنابراین تولیدکنندگان پرداختی و مالیاتی که بابت خرید مواد اولیه و سایر کالاها را انجام داده اند از خریداران دریافت کرده و ما به التفاوت را به دولت پرداخت می کنند.

کالاهایی که مالیات ارزش افزوده به آن ها تعلق می گیرد کدام است؟

سوال مهمی که در زمینه مالیات بر ارزش افزوده مطرح است کالاها و خدمات مشمول مالیات بر ارزش افزوده می باشد.به عبارتی چه کالاها و خدماتی  مشمول قانون مالیات بر ارزش افزوده هستند و به آنها مالیات و عوارض تعلق می گیرد.

مالیات بر ارزش افزوده شامل تمام خدمات و کالاهایی که در ایران به فروش میرسد می شود اما دارای چند استثنا است:

• سیگار و سوخت هواپیما دو کالای خاص هستند که به هرکدام به ترتیب ۱۲ و ۲۰ درصد مالیات بر ارزش افزوده تعلق می گیرد؛
• به محصولات کشاورزی فرآوری نشده، کالاهای اساسی ( برنج،روغن،گوشت و…) و خدمات بهداشتی مالیات بر ارزش افزوده تعلق نمی گیرد.

کالاها و خدمات معاف از مالیات بر ارزش افزوده

برخی کالاها و خدمات به‌دلایل مختلف از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده معاف می‌شوند. معافیت به‌معنی آن نیست که تولیدکنندگان این قبیل کالاها و خدمات کاملا خارج از این نظام مالیاتی قرار دارند. تولیدکنندگان مزبور، مالیات بر ارزش افزوده‌ی مربوط به نهاد‌ه‌های موردنیاز را زمان خریداری این نهاده‌ها می‌پردازند، اما از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده معاف می‌شوند، برخی از این فعالیت‌ها عبارت‌اند از:

1. برخی کالاها و خدمات که عموم مردم از آن استفاده می‌کنند و اصطلاحا به‌عنوان کالای ویژه نام‌گذاری شده‌اند، از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده معاف می‌شوند.(مانند آموزش، بهداشت، آب، کتاب و…)
2. مالیات‌بندی بر بعضی کالاها و خدمات به‌لحاظ مسائل اجرایی مشکل است؛ ازاین‌رو روش معافیت درمورد آنها اعمال می‌شود. (خدمات، بیمه، بانکداری و خدمات مالی و مشاوره)
3. معافیت برخی کالاها نیز براساس هر دو دلیل یادشده توجیه‌پذیر است. (مانند محصولات کشاورزی فراوری‌نشده)
4. دام و طیور زنده، آبزیان، زنبور عسل و نوغان (کرم ابریشم).
5. انواع کود، سم، بذر و نهال.
6. آرد خبازی، نان، گوشت، قند، شکر، برنج، حبوبات و سویا، شیر، پنیر، روغن نباتی و شیرخشک، مخصوص تغذیه‌ی کودکان.
7. کتاب، مطبوعات، دفاتر تحریر و انواع کاغذ چاپ، تحریر و مطبوعات.
8. کالاهای اهدایی به‌صورت بلاعوض به وزارت‌خانه‌‌ها، مؤسسات دولتی و نهادهای عمومی غیردولتی با تأیید هیئت وزیران و کالاهای اهدایی به حوزه‌های علمیه با تأیید حوزه‌ی گیرنده‌ی هدایا.
9. کالاهایی که همراه مسافر و برای استفاده‌ی شخصی تا میزان معافیت مقرر طبق مقررات صادرات و واردات، وارد کشور می‌شود. مازاد بر آن طبق مقررات این قانون، مشمول مالیات خواهد بود.
10. اموال غیرمنقول هم‌چون زمین و بنا.
11. انواع دارو، لوازم مصرفی درمانی، خدمات‌درمانی (انسانی، حیوانی و گیاهی) و خدمات توان‌بخشی و حمایتی.
12. خدمات مشمول مالیات بر درآمد حقوق موضوع قانون مالیات‌های مستقیم. یعنی مشاغلی که در قانون مالیات‌های مستقیم، به درآمد آنها مالیات تعلق می‌گیرد.
13. خدمات بانکی و اعتباری بانک‌ها، مؤسسات و تعاونی‌های اعتباری و صندوق‌های قرض‌الحسنه مجاز و صندوق تعاون.
14. خدمات حمل‌ونقل عمومی و مسافری درون و برون شهری جاده‌ای، ریلی، هوایی و دریایی.
15. فرش دستباف.
16. انواع خدمات پژوهشی و آموزشی که طبق آیین‌نامه‌ای با پیشنهاد مشترک وزارت‌خانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری، امور اقتصادی و دارایی، بهداشت، درمان‌ و آموزش‌ پزشکی، آموزش‌‌وپرورش، کار و امور اجتماعی ظرف‌ مدت شش‌ ماه از تاریخ تصویب این‌ قانون به تصویب هیئت‌ وزیران می‌رسد.
17. خوراک دام و طیور.
18. رادار و تجهیزات کمک ناوبری و هوانوردی ویژه‌ فرودگاه‌ها براساس فهرستی که به‌پیشنهاد مشترک وزارت راه‌وترابری و وزارت امور اقتصادی و دارایی تهیه و ظرف مدت شش ماه از تاریخ تصویب این قانون به‌تصویب هیئت وزیران می‌رسد.
19. اقلام با مصارف صرفا دفاعی (نظامی و انتظامی) و امنیتی براساس فهرستی که به‌پیشنهاد مشترک وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و وزارت امورر اقتصادی و دارایی تهیه و به‌تصویب هیئت وزیران می‌رسد. فهرست مذکور از اولین دوره‌ی مالیاتی پس از تصویب هیئت وزیران اجرایی خواهد بود.

مشمولین ثبت نام نظام مالیات بر ارزش افزوده (فراخوان های مالیات بر ارزش افزوده)

بر اساس ماده ۱۸ قانون مالیات بر ارزش افزوده، مودیان مالیاتی مکلفند به ترتیبی که سازمان امور مالیاتی کشور تعیین و اعلام می نماید نسبت به ارائه اطلاعات درخواستی سازمان مذکور و تکمیل فرمهای مربوطه اقدام و ثبت نام نمایند.بر همین اساس هفت مرحله فراخوان صادر نموده که جزئیات این فراخوان به شرح زیر می باشد:

فراخوان مرحله اول (۱۳۸۷/۷/۱)

مرحله اول فراخوان مالیات بر ارزش افزوده شامل موارد زیر می باشد:

1. کلیه وارد کنندگان؛
2. کلیه صادر کنندگان؛
3. کلیه فعالان اقتصادی که مجموع فروش کالاها و ارائه خدمات آنها در سال ۱۳۸۶ سه میلیارد ریال یا بیشتر بوده است؛
4. کلیه فعالان اقتصادی که مجموع فروش کالاها و ارائه خدمات آنها در پنج ماهه آغازین سال ۱۳۸۷، یک میلیارد و دویست پنجاه میلیون ریال یا بیشتر بوده است.

فراخوان مرحله دوم (۱۳۸۸/۷/۱)

مرحله دوم فراخوان مالیات بر ارزش افزوده شامل موارد زیر می باشد:

1. کارخانه‌ها و واحدهای تولیدی که برای آنها جواز تأسیس و پروانه‌ی بهره‌برداری از وزارتخانه‌ی ذیربط صادر شده یا می‌شود؛
2. بهره‌برداران معادن؛
3. ارائه دهندگان خدمات حسابرسی، حسابداری و دفترداری و همچنین خدمات مالی؛
4. حسابداران رسمی شاغل و موسسات حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی ایران؛
5. ارائه دهندگان خدمات مدیریتی و مشاوره‌ای؛
6. ارائه دهندگان انواع خدمات انفورماتیک، رایانه‌ای اعم از سخت افزاری، نرم افزاری و طراحی سیستم؛
7. متل‌ها و هتل‌های سه ستاره و بالاتر؛
8. بنکداران، عمده فروش‌ها، فروشگاه‌های بزرگ، واسطه‌های مالی، نمایندگان توزیع کالاهای داخلی و وارداتی و صاحبان انبارها؛
9. نمایندگان موسسه‌های تجاری و صنعتی، اعم از داخلی و خارجی؛
10. مؤسسات حمل و نقل موتوری و باربری دارای مجوز از مراجع ذیربط، زمینی، دریایی و هوایی باربری (به استثناء واحدهایی که صرفاً به امر حمل و نقل مسافر اشتغال دارند)؛
11. مؤسسات مهندسی و مهندسی مشاور؛
12. مؤسسات تبلیغاتی و بازاریابی.

فراخوان مرحله سوم (۱۳۸۹/۱/۱)

مرحله سوم فراخوان مالیات بر ارزش افزوده شامل موارد زیر می باشد: کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی که بر اساس شرایط مراحل اول و دوم ثبت نام، مشمول اجرای نظام مالیات بر ارزش افزوده نگردیده‌اند، در صورتی که در سال ۱۳۸۷ یا ۱۳۸۸ مجموع فروش کالاها  ارائه خدمات(غیر معاف یا معاف و غیر معاف) آن‌ها سه میلیارد ریال و بالاتر می باشد.

فراخوان مرحله چهارم (۱۳۸۹/۷/۱)

مرحله چهارم فراخوان مالیات بر ارزش افزوده شامل موارد زیر می باشد: کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی که براساس شرایط مراحل اول ، دوم و سوم ثبتنام، مشمول اجرای نظـام مالیـات بـر ارزش افزوده نگردیده اند، در صورتی که شاغل به فعالیت های ذیل (از جمله فعالیتهای موضوع بند «ب» ماده۹۶قانون مالیاتهای مستقیم) باشند، با هر میزان فروش یا درآمد، مشمول مرحله چهارم ثبت نام ، آمـوزش و اجرای قانون خواهند بود.

1. صاحبان کارگاه های صنعتی (اعم از صنفی وغیر صنفی که دارای حداقل برق سه فاز ۵۰ آمپرباشد)؛
2. فروشندگان طلا و جواهر؛
3. فروشندگان آهن آلات؛
4. صاحبان تالارهای پذیرائی ورستوران ها؛
5. صاحبان متل وهتل های یک و دوستاره و هتل آپارتمان؛
6. صاحبان نمایشگاه هاو فروشگاه های خودرو و بنگاه معاملات املاک؛
7. صاحبان تعمیرگاه های مجاز خودرو؛
8. چاپخانه داران ؛
9. صاحبان دفاتراسناد رسمی؛
10. صاحبان مراکز ارتباطات رایانه ای، دفاتر خدمات ارتباطی (دفتـر خـدمات مشـترکین تلفـن همـراه وآژانـس هـای پستی) و دفاتر خدمات دولت الکترونیک، پلیس+۱۰ و دفاتر خدمات الکترونیک شهر؛
11. صاحبان دفاترخدمات مسافرتی و جهانگردی؛
12. صاحبان سینماها، تماشاخانه هاو مکان های تفریحی و ورزشی.

فراخوان مرحله پنجم (۱۳۹۰/۷/۱)

مرحله پنجم فراخوان مالیات بر ارزش افزوده شامل موارد زیر می باشد:

کلیه اشخاص حقوقی که بر اساس شرایط مراحل اول، دوم، سوم و چهارم ثبت نام، مشمول اجرای نظام مالیات بر ارزش افزوده نگردیده اند، در صورتی که در هر یک از سال های ۱۳۸۷، ۱۳۸۸، یا ۱۳۸۹ مجموع کالاها و ارائه خدمات(غیر معاف یا معاف غیر معاف) آن ها یک میلیارد ریال و بیشتر باشد.

فراخوان مرحله ششم (۱۳۹۴/۱/۱)

مرحله ششم فراخوان مالیات بر ارزش افزوده به شرح زیر می باشد:

اشخاص حقوقی و همچنین حقیقی(صرف نظر از مبلغ فروش سالانه) موضوع ماده ۹۸ قانون مالیات های مستقیم که به فعالیت های زیر اشتغال دارند:

چلوکبابی ها، سالن های غذاخوری، سفره خانه های سنتی و اغذیه فروشی های زنجیره ای با مالکیت واحد و با نام و نشان و عنوان تجاری واحد فارغ از مساحت محل کسب و کار و نوع مجوز

فراخوان مرحله هفتم (۱۳۹۵/۷/۱)

مرحله هفتم فراخوان مالیات بر ارزش افزوده شامل موارد زیر می باشد:

کلیه اشخاص حقوقی فعال با هر حجم از فروش و یا درآمد از محل عرضه کالا و ارائه خدمات مشمول که موجب فراخوان های قبلی(فراخوان مرحله اول تا ششم) تا کنون برای اجرای قانون فراخوان نشده اند، به استثنای اشخاص حقوقی با فعالیت های صرفاً معاف موضوع ماده ۱۲ قانون مالیات بر ارزش افزوده

پیشینه ارزش افزوده در ایران

برای اولین بار در دیماه سال ۱۳۶۶ لایحه مالیات بر ارزش افزوده به مجلس شورای اسلامی برده شده است.در کمیسون اقتصادی مجلس مورد بررسی قرار گرفت و پس از اعمال نظرات موافق و مخالف، به صحن علنی مجلس رفت که پس از تصویب ۶ ماده از آن بنا به تقاضای دولت و به دلیل اجرای سیاست تثبیت قیمت‌ها به دولت بازگردانده شد.

درسال ۱۳۷۰ بخش امور مالی صندوق بین‌المللی پول، در راستای اصلاح نظام مالیاتی جمهوری اسلامی ایران، اجرای سیاست مالیات بر ارزش افزوده را بعنوان یکی از عوامل اصلی افزایش کارایی و اصلاح نظام مالیاتی پیشنهاد نمود. با توجه به نظرات کارشناسان صندوق بین‌المللی پول، مطالعات و بررسی‌های متعددی در این زمینه در وزارت امور اقتصادی و دارایی صورت پذیرفت و اجرای مالیات بر ارزش افزوده در سمینارها و کمیته‌های مختلف علمی با حضور کارشناسان داخلی و خارجی مورد تأکید قرار گرفت، وزارت امور اقتصادی و دارایی در راستای طرح ساماندهی اقتصادی کشور، انجام اصلاحات اساسی در سیستم مالیاتی از جمله حذف انواع معافیتها، حذف انواع عوارض وگسترش پایه مالیاتی را با تأکید خاص بر کارایی نظام مالیاتی، شروع نمود و مطالعات جدید امکان‌سنجی در این زمینه به عمل آورد.

با توجه به اهمیت بسط پایه مالیاتی بعنوان یکی از اصول اساسی سیاستهای مالی طرح ساماندهی اقتصاد کشور، معاونت درآمدهای مالیاتی وزارت امور اقتصادی و دارایی مطالعات علمی متعددی را با در نظر گرفتن خصوصیات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی کشور در زمینه اجرای مالیات بر ارزش افزوده، از دی ماه ۱۳۷۶ آغاز کرد.

لایحه مالیات بر ارزش افزوده، اکنون با در نظر گرفتن اثرات اقتصادی ناشی از اجرای این مالیات با اصلاحات و بازنگری‌های متعدد، به مجلس شورای اسلامی ارائه شده‌است. قانون مالیات بر ارزش افزوده با اختیارات ناشی از ماده ۸۵ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در ۵۳ ماده و ۴۷ تبصره در تاریخ ۱۳۸۷/۲/۱۷ در کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی تصویب شده‌است تا در مدت آزمایشی ۵ سال از تاریخ اول مهرماه ۱۳۸۷ به اجرا گذاشته شود. از ابتدای سال ۱۳۹۳ میزان این نوع از مالیات در ایران مجدداً افزایش یافت و از ۶ درصد به ۹ درصد تغییر کرد.

مزایا و معایب‌ VAT

مالیات بر ارزش افزوده دارای مزایا و البته معایبی است که مهترین این مزایا و معایب به شرح زیر می باشد:

• گسترش پایه مالیاتی
• افزایش درآمدهای مالیاتی
• کاهش هزینه اخذ مالیات

اما این روش از اخذ مالیات معایبی هم دارد:

• ترس از افزایش تورم در کشور.این مالیات، قیمت تمام شده فروش را در مراحل مختلف اخذ مالیات افزایش می دهد.
• اجرای این روش نیازمند انجام مطالعات دقیق و علمی و ایجاد ساختار سازمانی مورد نیاز است.

خریدار در قانون ارزش افزوده به چه نکاتی باید توجه کند؟

اگر تامین کننده کالا یا خدمات مودی مالیات بر ارزش افزوده باشد،و علاوه بر وجه صورتحساب صادره مالیات و عوارض بر ارزش افزوده را مطالبه نماید خریدار باید نکات زیر را رعایت نماید:

• دریافت فاکتور رسمی طبق الزامات و نمونه استاندارد سازمان امور مالیاتی که در برگیرنده اطلاعات کامل خریدار و فروشنده شامل نام کامل شرکت، شماره سریال و تاریخ، شماره اقتصادی یا شناسه ملی خریدار و فروشنده، آدرس و کد پستی باشد.یک نمونه تصویر فاکتور رسمی مورد تائید سازمان امور مالیاتی در زیر نمایش داده شده است:

• دریافت گواهی ارزش افزوده تامین کننده کالا و خدمات که از نظر تاریخی دارای اعتبار باشد. اعتبار گواهی ارزش افزوده تامین کننده کالا و خدمت از سایت https://www.evat.ir/ و از مسیر زیر قابل کنترل می­‌باشد.

پس از وارد شدن به این قسمت می­توان با جستجو نام مودی، شماره اقتصادی، شناسه ملی و یا شماره ثبت، اطلاعات کامل تامین کننده کالا و خدمات ار مشاهده و با فاکتور درافتی مطابقت داد.

• پس از اطمینان از صحت اطلاعات مندرج در فاکتور و اعتبار داشتن تامین کننده کالا و خدمت، وجه فاکتور پرداخت و مالیات و عوارض ارزش افزوده پرداختی به عنوان پیش پرداخت شرکت در حسابها باقی می­ماند و در زمان ارسال اظهارنامه ارزش افزوده این اعتبارات پرداخت شده می­تواند از تعهدات شرکت کسر و مابه التفاوت به اداره ارزش افزوده پرداخت شود.
• کپی فاکتور و مدارک اعتبار تامین کننده کالا و خدمات که به عنوان پیش پرداخت به اداره ارزش افزوده شناسایی و ثبت می­گردد در مستندات شرکت باید بایگانی و نگهداری شود تا در مزان رسیدگی ارزش افزوده از طرف اداره ارزش افزوده و ممیزان مالیاتی از شرکت مطالبه خواهد شد.

فروشنده در قانون ارزش افزوده به چه نکاتی باید توجه کند؟

هر شرکتی موظف است با توجه به قوانین جاری مالیات و عوارض بر ارزش افزوده، موارد زیر را رعایت نماید:

• دریافت گواهی اعتبار ارزش افزوده از اداره مربوطه و تمدید آن در زمانی که منقضی می­ شود.
• صدور فاکتور رسمی طبق الزامات و نمونه استاندارد سازمان امور مالیاتی که در برگیرنده اطلاعات کامل خریدار و فروشنده شامل نام کامل شرکت، شماره سریال و تاریخ، شماره اقتصادی یا شناسه ملی خریدار و فروشنده، آدرس و کد پستی باشد.
• ارسال اظهارنامه ارزش افزوده در ۱۵ روز بعد از اتمام هر فصل طبق قوانین جاری اداره مالیات و عوارض بر ارزش افزوده.
• شرکت موظف است که به اندازه تمام درآمدهای عملیاتی و غیر عملیاتی خود که طبق قوانین ارزش افزوده جزء کالا و خدمات معاف محسوب نمی­شوند، در طی هر فصل و به ازاء هر فاکتور درآمدی که صادر می­نماید مالیات و عوارض بر ارزش افزوده را طبق قوانین جاری شناسایی کرده و در پایان هر فصل بعد از تهاتر با پیش پرداختهای مالیاتی پرداخت شده در طی همان فصل اظهارنامه مالیاتی را تکمیل و مابه التفاوت را پرداخت نماید.
• در صورتیکه مابه التفاوت تعهدات مالیات و عوارض شرکت با پیش پرداخت مالیات و عوارض، به بستانکاری شرکت منتهی شود، این بستانکاری می­تواند به دوره های آتی منتقل شده و یا از سازمان امور مالیاتی درخواست تسویه و عودت آن را داشت.
• در اینصورت باید نامه درخواست عودت به سازمان امور مالیاتی ارسال شده و اداره ارزش افزوده پس از رسیدگی مالیاتی ارزش افزوده شرکت مورد نظر تا آخرین دوره و اطمینان از نداشتن بدهی ارزش افزوده در شرکت درخواست دهنده، نسبت به عودت آن اقدام خواهد کرد.

رسیدگی به مالیات بر ارزش افزوده

پذیرش اعتبار مالیاتی مودیان نیازمند مشمولیت آنان در نظام مالیات بر ارزش افزوده، ثبت‌نام در سامانه مالیات بر ارزش افزوده، داشتن گواهینامه ثبت‌نام و داشتن مدارک مثبته و مورد قبول سازمان دارایی شامل صورت‌حساب، اسناد پرداخت بهای کالا و خدمات و مالیات به عوارض ارزش افزوده، شناسایی فروشنده، کنترل اسناد حمل، رسید انبار و … حسب مورد (که با در نظر گرفتن روش کار مودی متفاوت است) خواهد بود.

داشتن گواهینامه ثبت‌نام و بدون درج نام مودی (فروشنده) در فهرست مودیان ثبت‌نام شده  فاقد اعتبار مالیاتی در زمان انجام معامله ( شرکتهایی که به علت تخلف در لیست سیاه دارایی قرار دارند )شرط کافی برای شناسایی معامله و پذیرش اعتبار مالیاتی نخواهد بود.

مدارک مورد نیاز رسیدگی مالیات ارزش افزوده

مدارک مورد نیاز برای جلسه رسیدگی کارشناسان و ممیزین اداره کل مالیات بر ارزش افزوده به شرح زیر می باشد:

1. تراز حسابها ( حداقل چهار ستونی ) در سطح کل ، معین و تفصیلی به ترتیب برای دوره های ( بهار ، تابستان ، پاییز و زمستان ) سال مورد رسیدگی .
2. تراز حسابها ( حداقل چهار ستونی ) در سطح کل ، معین و تفصیلی سالیانه قبل و بعد از بستن حسابهای موقت برای سال مالی مورد رسیدگی .
3. گردش حساب درآمدهای عملیاتی ( خدمات و فروش ) به ترتیب برای دوره های ( بهار ، تابستان ، پاییز و زمستان ) سال مورد رسیدگی .
4. گردش حساب درآمدهای غیر عملیاتی به ترتیب برای دوره های ( بهار ، تابستان ، پاییز و زمستان ) سال مورد رسیدگی .
5. گردش حساب مالیات بر ارزش افزوده به ترتیب برای دوره های ( بهار ، تابستان ، پاییز و زمستان ) سال مورد رسیدگی .
6. تصویر اولین و آخرین صورتحساب ( فاکتور) فروش به ترتیب برای دوره های ( بهار ، تابستان ، پاییز و زمستان ) سال مورد رسیدگی . ( شرکت های بازرگانی و تولیدی)
7. تصویر صورت وضعیت های ارسالی ( شرکت های پیمانکاری )
8. تصویر صورتحساب ( فاکتور) های خرید منجر به ایجاد اعتبار مالیاتی از هر شرکت (یک نمونه )
9. تصویر کلیه اوراق سبز گمرکی و سایر مدارک مربوط به ایجاد اعتبار مالیاتی
10. تصویر اسناد فروش داراییها و جدول فروش داراییهای ثابت متشکل از بهای تمام شده کالای فروش رفته و بهای فروش و ارزش دفتری.
11. گردش حساب سود وزیان انباشته .
12. گردش حساب تعدیلات حسابداری و انباشته .
13. گردش موجودی مواد و کالا .
14. محاسبات قیمت تمام شده در خصوص کالاهای تولیدی و خدمات ارایه شده .
15. تصویر اظهار نامه عملکرد سال مورد رسیدگی .
16. تصویر گزارش حسابرسی مالی .
17. تصویر برگ تشخیص عملکرد سال مورد رسیدگی .
18. تصویر صورت حسابهای بانکی بهمراه صورت مغایرت آنها برای سال مورد رسیدگی .
19. تکمیل فرم های مربوطه.

نحوه اعتراض به اوراق مطالبه و برگ استرداد ارزش افزوده

در صورتی که به محاسبات و ممیزی مربوط به مالیات ارزش افزوده خود اعتراض دارید می توانید نسبت به آن اعتراض نماید.برای اعتراض بایستی به نکات زیر توجه نمائید:

شرایط ،مهلت زمانی و نحوه اعتراض به مالیات و عوارض تعیین شده

اگر مودی نسبت به برگ مطالبات مالیات و یا برگ استرداد اضافه پرداختی اعتراض داشته باشد،می تواند ظرف مدت ۲۰ روز پس از ابلاغ اوراق مطالبه،اعتراض خود را به اداره مالیات بر ارزش افزوده بصورت کتبی اعلام و تسلیم نماید.در صورتی که مودی در زمان مقرر اعتراض ننماید مبالغ اعلام شده در برگ مطالبات و یا برگ استرداد اضافه مالیات پرداختی حسب مورد قطعی می گردد.

 در صورتی که مودی ظرف مهلت مقرر اعتراض خود را کتبا به اداره امور مالیاتی مربوط تسلیم نماید،ولی رفع اختلاف نشده باشد و هم چنین در مواردی که اوراق مذکور ابلاغ قانونی شده باشد ، پرونده ظرف ۲۰ روز از تاریخ دریافت اعتراض یا تاریخ انقضا مهلت اعتراض در موارد ابلاغ قانونی جهت رسیدگی به هیات حل اختلاف مالیاتی بدوی موضوع قانون مالیات های مستقیم ارسال می شود.

رای هیات بدوی قطعی و لازم الاجرا می باشد،مگر اینکه ظرف ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ رای ،از سوی ماموران مالیاتی و یا مودی مورد اعتراض کتبی قرار گیرد که در این صورت پرونده جهت رسیدگی به هیات حل اختلاف مالیاتی تجدید نظر ارسال  می شود.

در صورتی که اعتراض به رای هیات بدوی توسط مودی صورت پذیرد،وی می باید بخشی از مالیات مورد قبول خود را پرداخت و نسبت به مازاد آن در مهلت مقرر اعتراض کتبی نماید. در صورتی که اعتراض مودی از سوی هیات حل اختلاف مالیاتی تجدید نظر مردود گردد، هزینه رسیدگی معادل یک درصد تفاوت مالیات موضوع رای مورد شکایت و مالیات ابرازی در  اظهارنامه تسلیمی،محاسبه و مودی ملزم به پرداخت آن خواهد بود. لازم به توضیح است که رای هیات حل اختلاف مالیاتی تجدیدنظر قطعی و لازم الاجرا بوده و قابل طرح و بررسی در شورای عالی مالیاتی نمی باشد.

نمونه لایحه اعتراض به اوراق مطالبه مالیات بر ارزش افزوده در پائین آورده شده است: 

نگهداری مدارک و مستندسازی

مودیان مشمول نظام مالیات بر ارزش افزوده مکلفند دفاتر،صورتحساب ها و سایر فرم های مربوط را به مدت ده سال بعد از سال مالی مربوطه نگهداری و در صورت مراجعه ماموران مالیاتی ، به آنان ارائه نمایند.

اسناد و مدارکی که یک مودی در نظام مالیات بر ارزش افزوده بایستی به عنوان اسناد و مدارک مثبته تهیه و نگهداری نماید عبارتند از : گواهی ثبت نام در نظام مالیات بر ارزش افزوده کلیه صورت حساب های مربوط به خرید و فروش کالا و خدمات دفاتر قانونی نسخ اظهارنامه های تایید شده رسیدهای بانکی پرداخت مالیات و عوارض برگه های اعلامیه بدهکاری و بستانکاری نوارهای صندوق اسناد گمرکی و حمل و نقل و بیمه سایر مستندات معاملات و عملیات

مستندسازی مبادلات با اشخاص ثبت نام شده

در نظام مالیات بر ارزش افزوده در هنگام مبادله،مودیان بایستی با صدور صورتحساب به نحوی که شماره شناسایی هریک از متعاملین به همراه مشخصات تجاری و موضوع معامله در آن درج گردد اقدام به مستندسازی نمایند و از صحت اطلاعات مندرج در آن مطمئن گردند زیرا این صورتحساب ها در نظام مالیات بر ارزش افزوده سند ادعای اعتبار مالیاتی هریک از مودیان می باشند و عدم صحت هریک از اطلاعات مندرج در صورتحساب به معنای از دست رفتن اعتبار مالیاتی متعلق به آن معامله می باشد.

مستند سازی تخفیفات و کاهش قیمت

تخفیفات در قیمت کالاها و خدمات ماخذ محاسبه مالیات بر ارزش افزوده نمی باشد،بایستی در صورت حساب های صادره میزان و مبلغ تخفیف مشخص گردد.((منظور از تخفیفات ، تخفیفات اعطایی که در صورت حساب مشخص و از مبلغ فروش کسر شده است،می باشد.  

روش ارسال اظهارنامه و پرداخت مالیات بر ارزش افزوده

در پایان هر سه ماه میبایست اظهارنامه ارزش افزوده را از طریق سامانه یکپارچه مالیات بر ارزش افزوده به آدرسevat.ir  ثبت نمود. پس از ورود به سایت مذکور با صفحه زیر روبرو شده و روی گزینه ی تسلیم اظهارنامه ی عادی کلیک می نماییم:

سپس با پیغامی روبرو می‌شوید که نرخ مالیات سال جاری را اعلام مینماید. سپس نام کاربری و رمز عبور خود را برای ورود به سامانه وارد مینماییم: پس از ورود به سامانه در صفحه ای که باز می‌شود باید اطلاعات مربوط به سال و دوره‌ای که می‌خواهید برای آن اظهارنامه خود را تکمیل نمایید را انتخاب کنید:

در این مرحله صفحه جدیدی باز می شود که باید اطلاعات مربوط به خرید و فروش را طبق دفاتر در آن ثبت کرد. جدول ۱ اطلاعات مربوط به فروش و جدول ۲ مربوط به اطلاعات خرید میباشد در ردیف اول باید میزان فروشی که مشمول مالیات بر ارزش افزوده می‌شود و در ردیف دوم میزان فروش معاف از مالیات بر ارزش افزوده ثبت گردد. کادر مربوط به مالیات و عوارض متعلقه به صورت خودکار محاسبه و ثبت میگردد (۶% مالیات و ۳% عوارض) مشخص می‌گردد. ردیف چهارم این جدول، جمع فروش فصل می‌باشد که این عدد میبایست با میزان فروشی که در صورت معاملات فصلی یکی باشد. در جدول ۲ نیز به همین ترتیب اطلاعات مربوط به خرید را وارد مینماییم.

جهت ثبت موقت و تایید اظهارنامه به پایین صفحه مراجعه کرده و پس از تایید صحت مندرجات اظهارنامه کادر مربوط به نام و نام خانوادگی را تکمیل کرده و جهت رفتن به مرحله ی بعد کلیک مینماییم:

پس از تایید نهایی اظهارنامه صفحه ای باز میشود که شامل شماره ثبت تسلیم اظهارنامه، شناسه ثبت نام، تاریخ ثبت تسلیم اظهارنامه و اطلاعات تایید کننده میباشد:

بعد از دریافت کد رهگیری که در مرحله قبل انجام شد نسبت به صدور قبض مالیات و عوارض و پرداخت آن اقدام مینماییم، لازم به ذکر است پرداخت قبض صادر شده، تنها از درگاه های بانک ملی شامل مراجعه حضوری به بانک، ایتنرنت بانک ملی، تلفن بانک ملی ، دستگاهای خود پرداز بانک ملی و یا دستگاه های کارت خوان بانک ملی امکان پذیر می باشد.

شرایط و نحوه استرداد مالیات بر ارزش افزوده

هرگاه مودیان در نظام مالیات بر ارزش افزوده در هر دوره مالیاتی اضافه پرداختی داشته باشند، بدین معنی که به هر دلیل میزان مالیاتهای پرداختی بابت خرید طی دوره بیشتر از مالیاتهای وصولی در هنگام فروش کالا یا ارایه خدمات باشد، مالیات اضافه پرداخت شده به حساب مالیات دوره های بعد آنان منظور و در صورت تقاضای فعالان اقتصادی، اضافه مالیات پرداخت شده، توسط سازمان امور مالیاتی مسترد می شود.

موارد مشمول حق استفاده از استرداد مالیات و عوارض در نظام مالیات بر ارزش افزوده سه حالت برای استرداد قائل شده اند که عبارتند از:

1. در صورتی که مودیان مالیات بر ارزش افزوده اضافه پرداختی داشته باشند این اضافه پرداختی با تقاضای مودی، هم می تواند به حساب دوره مالیاتی بعدی منظور شود و یا اینکه به وی مسترد شود.
2. در صورت صدور کالا و خدمات به خارج از کشور، صادرکنندگان می توانند با ارایه برگه خروجی صادره توسط گمرک و اسناد و مدارک مثبته درخواست استرداد مالیات ها و عوارض پرداختی بر روی خرید خود (اعم از کالای معاف و غیر معاف) را نمایند.
3. مالیاتها و عوارض پرداختی موضوع قانون مالیات بر ارزش افزوده بابت کالاهای همراه مسافران تبعه کشورهای خارجی که از تاریخ خرید آنها تا تاریخ خروج از کشور بیش از دوماه نگذشته باشد، با ارایه اسناد و مدارک مثبته (صورتحسابهای خرید) مشمول استرداد خواهد بود. در این راستا بموجب ماده (۲۹) قانون مالیات بر ارزش افزوده، چنانچه مودیان نسبت به اوراق مطالبه مالیات یا برگه استرداد مالیات اضافه پرداختی ابلاغ شده اعتراض داشته باشند می‌توانند ظرف مدت بیست روز پس از ابلاغ اوراق یاد شده اعتراض کتبی خود را به اداره امور مالیاتی مربوط تسلیم نمایند.

در صورت رفع اختلاف مؤدی با مسئولان ذیربط پرونده مذکور مختومه می شود. اما چنانچه مؤدی در مهلت مذکور کتباً اعتراض ننماید، مبالغ مندرج در اوراق مطالبه مالیات و یا برگه استرداد مالیات اضافه پرداختی به استثناء مواردی که اوراق فوق ابلاغ قانونی شده باشند، حسب مورد قطعی محسوب می شود.

همچنین در صورتی که اوراق مطالبه مالیات یا برگه استرداد مالیات اضافه پرداختی ابلاغ قانونی شده باشد و یا آنکه ظرف مهلت مقرر در این ماده اختلاف مؤدی با اداره امور مالیاتی حل نشده باشد پرونده مذکور ظرف بیست روز از تاریخ دریافت اعتراض یا تاریخ انقضاء مهلت اعتراض در موارد ابلاغ قانونی جهت رسیدگی به هیات حل اختلاف مالیاتی موضوع قانون مالیاتهای مستقیم احاله می شود.  

شرایط و ضوابط استرداد اضافه پرداخت مالیات

شرایط استرداد ضوابط استرداد اضافه پرداخت مالیات در نظام مالیات بر ارزش افزوده بقرار ذیل است.

1. مؤدیانی که مبادرت به درخواست استرداد اضافه پرداخت مالیات می نمایند بایستی به استناد ماده (۱۸) قانون مالیات بر ارزش افزوده در نظام مالیات بر ارزش افزوده ثبت نام نموده باشند.
2. متقاضی استرداد بایستی اظهارنامه دوره مالیاتی مربوط را مطابق مفاد ماده (۲۱) قانون مذکور، حداکثر ظرف پانزده روز پس از انقضاء دوره مالیاتی سه ماهه، تکمیل و تسلیم نماید.
3. درخواست استرداد منوط به وجود اضافه پرداختی (مازاد مالیات و عوارض پرداختی نسبت به مالیات و عوارض دریافتی) و انتخاب روش دوم در بخش (ج) مندرج در اظهارنامه تسلیم شده مبنی بر درخواست استرداد در هر دوره مالیاتی خواهد بود.همچنین علاوه بر این مودی می بایست فرم درخواست استرداد را بصورت مجزا از اظهارنامه دوره مالیاتی تکمیل و حداکثر ظرف سی روز از انقضای مهلت تسلیم اظهارنامه به اداره امور مالیاتی مربوطه تسلیم نماید. در صورت عدم درج درخواست استرداد در فرم اظهارنامه و عدم ارائه فرم درخواست استرداد در مهلت مقرر (سی روز) درخواست استرداد کان لم یکن تلقی و اضافه پرداختی مؤدی با رعایت سایر مقررات مربوطه (از جمله اختیار سازمان به رسیدگی و حسابرسی) به حساب مالیات و عوارض دوره بعدی منظور خواهد شد.
4. کلیه اسناد و مدارک استرداد می بایست به نام و متعلق به مودی باشد.
5. هرگونه استرداد مالیات و عوارض ارزش افزوده صادرکنندگان منوط به عدم وجود بدهی ابرازی و یا قطعی شده دوره یا دوره های قبل می باشد.
6. کلیه مؤدیان متقاضی استرداد طبق ماده (۳۴) قانون فوق مکلفند کلیه اسناد و مدارک معاملات خود را ثبت و نگهداری نموده و در صورت لزوم و درخواست به اداره امور مالیاتی مربوطه ارائه نمایند.
7. مؤدیان متقاضی استرداد در این نظام مکلفند همراه فرم تکمیل شده درخواست استرداد و یا حداکثر ظرف سی روز از انقضای مهلت تسلیم اظهارنامه، اسناد و مدارک مثبته نظیر تصویر پروانه سبز وارداتی، تصویر قبض پرداخت مالیات و عوارض ارزش افزوده در گمرک (در صورت عدم درج مالیات و عوارض در پروانه سبز گمرکی)، صورتحساب های فروش طرف خارجی (PERFORMA INVOICE) و فهرست کالا، تصویر بارنامه و بیمه نامه، تصویر مجوز وزارت صنایع و معادن و دیگر وزارتخانه های ذیربط حسب مورد، تصویر پروانه صادراتی، حواله خروج کالا از انبار مؤدی، برگ خروجی صادره توسط گمرک (در مورد کالا) صورتحساب های خرید کالاها جهت صادرات و یا تکمیل فهرست خلاصه معاملات، صورتحساب های خرید و صورتحساب های فروش، فهرست خلاصه معاملات مربوط به خرید و فروش را به اداره امور مالیاتی ذیربط ارائه نمایند.

ادارات کل امور مالیاتی ذیربط ظرف حداکثر یکماه اداری پس از ارائه اسناد و مدارک توسط مؤدی نسبت به استرداد وجوه طبق ضوابط و یا اعلام عدم مشمولیت استرداد به مؤدی حسب مورد اقدام خواهند نمود. نظر به اینکه بموجب قوانین، صادرات از هرگونه مالیات معاف شوده است. این امر در مورد مالیات بر ارزش افزوده نیز مصداق داشته و حتی در قانون بودجه سال ۹۳ کل کشور هم بر آن تاکید شده است.  

ثبت سند حسابداری مالیات ارزش افزوده

با یک مثال سند حسابداری مربوط به مالیات ارزش افزوده را صادر می کنیم.در این مثال نزخ مالیات ارزش افزوده ۶درصد و نرخ عوارض ارزش افزوده  ۳درصد در نظر گرفته شده است:

1. خرید مواد اولیه به  ارزش ۵٫۰۰۰٫۰۰۰ ریال
2. فروش محصول به ارزش ۲۵٫۰۰۰٫۰۰۰ ریال

سند حسابداری مربوط به مالیات بر ارزش افزوده خرید  به شرح زیر می باشد:

سند حسابداری مربوط به مالیات بر ارزش افزوده فروش  به شرح زیر می باشد: