روش های تخصیص هزینه های تولید ( مواد مستقیم ، دستمزد مستقیم و سربار کارخانه ) در هر شرکت تولیدی بستگی به نوع کالا و نوع عملیات آن شرکت تولیدی دارد. برای مثال شرکت های اتومبیل سازی و شرکتهای کشتی سازی ، هر دو جزء شرکت های تولیدی می باشند ،اما با توجه به نوع فعالیت تولیدی آنها و نوع کالای تولیدی، برای تخصیص هزینه های تولید از دو روش متفاوت استفاده می شود.
سیستم هزینه یابی سفارش کار در شرکتهای به کار گرفته می شود که محصولات تولید شده در طی یک دوره معین با یکدیگر متفاوت باشند. دو ویژگی عمده شرکت هایی که از سیستم هزینه یابی سفارش کار استفاده میکنند یکی نامشابه بودن تولید و دیگری عدم تولید انبوه می باشد. بنابراین در این شرکتها تولید محصولات بنا به درخواست مشتریان و طبق سفارش دریافتی از آنان انجام میشود.
نکته حائز اهمیت در این سیستم این است که هر سفارشی دارای ویژگی های خاص و بنابر سلیقه مشتریان است و سپس تولید میشود، لذا هر سفارش به عنوان یک موضوع هزینه در نظر گرفته می شود تا از این طریق بتوان هزینههای تولید را ردیابی و به سفارش ها تخصیص داد. به منظور ردیابی و تخصیص هزینه های تولید و هر یک از سفارش ها از کارتهای هزینه سفارش استفاده می شود و این کارت جزئیات بهای تمام شده هر سفارش را نشان میدهد.
حسابداران صنعتی با استفاده از کارت هزینه سفارش به راحتی از طریق ایجاد حساب معین برای کالای در جریان ساخت سوابق هزینه های تولید هر سفارش را نگهداری می کند.
نکته ۱ : حساب معین ، اجزای زیر مجموعه یک حساب کل را نمایش می دهد. در سیستم هزینه یابی سفارش کار ، هر سفارش به عنوان یک حساب معین برای کالای در جریان ساخت در نظر گرفته میشود و هر سفارش تکمیل شده به عنوان یک حساب معین برای کالای ساخته شده در نظر گرفته می شود.
نکته ۲ : ثبتهای حسابداری مربوط به سفارشات همانند ثبت هایی است که در این آموزش و این آموزش بیان شد با این تفاوت که هرجا حساب کالای در جریان ساخت بدهکار یا بستانکار می شود ، معین آن که همان کارت سفارش است باید ثبت شود. هرگاه بابت تکمیل کالا حساب کالای در جریان ساخت بستانکار شد، کارت سفارش حکم معین حساب کالای تکمیل شده را پیدا میکند.
نکته ۳ : در پایان هر دوره مالی باید جمع مانده حسابهای معین کالای در جریان ساخت و کالای ساخته شده با جمع حساب کالای در جریان ساخت و کالای ساخته شده در دفتر کل برابر باشد.
نکته ۴ : در سیستم هزینه یابی سفارش کار نقش نرخ جذب سربار کارخانه و سربار جذب شده کارخانه نسبت به سایر سیستم های هزینه یابی از اهمیت ویژه ای برخوردار است زیرا در زمان تولید و تحویل سفارش به مشتریان باید بهای تمام شده سفارش مشخص باشد تا از این طریق بهای فروش و سود ناخالص ناشی از فروش سفارش تعیین گردد. اما برای تعیین بهای تمام شده سفارش نمی توان از اطلاعات سربار واقعی استفاده نمود (به دلیل در دسترس نبودن تا پایان دوره مالی )،بنابراین باید از نرخ جذب سربار جهت جذب سربار کارخانه استفاده نمود.
در جریان تولید سفارشات ممکن است در اثر عواملی مانند نامناسب بودن کیفیت مواد اولیه ، تبخیر و آبگرفتگی بخشی از مواد اولیه به محصول تبدیل نشود و یا به محصولی تبدیل شود که ویژگی های یک کالای سالم را نداشته باشد. هزینه ها و زیان هایی که از این قبیل ایجاد می شوند شامل ضایعات مواد اولیه ( زائدات ) ، ضایعات محصول و کالاهای معیوب می باشند.
ضایعات مواد اولیه، آن بخش از مواد اولیه است که در فرآیند تولید ، به محصول تبدیل نمی شود و معمولاً به عنوان پس مانده ،خرده ریز و یا باقی مانده در فرآیند تولید به جای میماند. ضایعات مواد اولیه عمدتاً دارای ارزش فروش ناچیز می باشد.براده های آهن در برش ورق فلزی و اره در زمان برش چوب نمونههایی از ضایعات مواد اولیه میباشند.
ایجاد ضایعات مواد اولیه تا حدودی غیر قابل اجتناب است و در صورتی که بیش از حد مجاز باشد دلالت بر بی کفایتی و بی لیاقتی مدیریت دارد. ضایعات مواد اولیه که به طور غیر قابل اجتناب ایجاد شوند ، ضایعات عادی و اگر بیش از حد مجاز باشد به این ضایعات غیرعادی میگویند. ضایعات مواد اولیه قابل مصرف در موسسه تولید کننده آن نیستند ولی ممکن است در موسسات دیگر قابل استفاده باشد.
ضایعات مواد اولیه در چهار حالت زیر هزینه یابی می شوند:
نکته ۵: منظور از اینکه ضایعات مواد اولیه نرخ جذب سربار دارد این است که در مرحله محاسبه نرخ جذب سرباز می توان هزینه ضایعات مواد اولیه را برآورد نموده و در سربار پیشبینی شده منظور کرد. در صورتی که هزینهای برای ضایعات مواد اولیه پیشبینی شده باشد ، در زمان شناسایی ضایعات مواد اولیه باید هزینه ضایعات مواد اولیه به عنوان یک سربار واقعی تلقی شده و به حساب کنترل سربار ساخت بدهکار شود. لازم به توضیح است در صورتی که ضایعات مواد اولیه از نوع غیر عادی باشد به عنوان زیان تولید تلقی شده و در صورت سود و زیان منظور میشود.
نکته ۶ : در صورتی که ضایعات مواد اولیه فاقد نرخ جذب سربار باشد، هزینه این نوع ضایعات جزئی از بهای تمام شده کالای تکمیل شده تلقی می شود و نیاز به محاسبه هزینه آن نیست.
کالای ضایع شده کالاهایی هستند که ویژگی های یک کالای سالم را نداشته و از نظر اقتصادی انجام کار مجدد بر روی آنها مقرون به صرفه نمی باشد.
ضایعات کالا به دو گروه زیر تقسیم بندی می شوند:
الف - ضایعات عادی ( استاندارد ) - کالاهایی هستند که با توجه به ماهیت عملیات تولید و در شرایط کارای عملیاتی ایجاد میشوند. به عبارت دیگر ضایعاتی هستند که قابل پیشبینی و برآورد بوده اما غیرقابل پیشگیری و غیر قابل اجتناب هستند. در صورتی که ضایعات عادی کالا فاقد نرخ جذب سربار باشد نیازی به محاسبه هزینه آن نیست زیرا جزئی از بهای تمام شده سفارش تلقی می شود و فقط ارزش فروش آن به حساب موجودی ضایعات بدهکار می شود و در صورتی که ضایعات عادی کالا دارای نرخ جذب سربار باشد ، ارزش فروش آن به حساب موجودی ضایعات خط و ارزش غیر قابل بازیافت آن به حساب کنترل سربار ساخت بدهکار می شود.
ب - ضایعات غیر عادی ( فوقالعاده ) - کالاهایی هستند که ناشی از عملیات تولید نمی باشند و در شرایط کارای عملیات ایجاد نمیشوند. به عبارت دیگر ضایعاتی هستند که قابل پیشبینی و برآورد نبوده اما قابل پیشگیری و قابل اجتناب هستند. ارزش فروش ضایعات غیر عادی کالا به حساب موجودی ضایعات و ارزش غیر قابل بازیافت آن به حساب زیان ناشی از ضایعات کالا بدهکار می شود.
کالاهایی هستند که ویژگی های یک کالای سالم را نداشته و در اکثر مواقع از نظر اقتصادی انجام کار مجدد برای آنها مقرون به صرفه است. کالای معیوب ممکن است به صورت عادی یا غیر عادی معیوب شده باشند.
کالا های معیوب عادی ممکن است دارای نرخ جذب سربار ( مربوط به کلیه سفارشها ) باشد و یا این که فاقد نرخ جذب سربار ( مربوط به یک سفارش خاص ) باشد. در صورتی که کالاهای معیوب دارای نرخ جذب سربار باشد ، هزینه های رفع عیب به حساب کنترل سربار ساخت بدهکار می شود و در صورتی که فاقد نرخ جذب سربار باشد هزینه های رفع عیب به حساب کالای در جریان ساخت بدهکار میشود. هزینههای رفع عیب کالاهای معیوب غیرعادی به حساب زیاد ناشی از دوباره کاری بدهکار می شود.
در این پست از سری مباحث آموزش حسابداری صنعتی ، مبحث هزینه یابی سفارش و ضایعات را خدمت شما کاربران گرامی سایت چابک آموزش دادیم. این مبحث به عنوان یکی از مباحث پایه حسابداری صنعتی است و پیشنهاد میکنیم این پست و پست های قبلی مربوط به آموزش های حسابداری صنعتی را مجدداً مطالعه فرمایید تا به طور کامل به این مفاهیم تسلط پیدا کنید. در پایان از شما کاربران گرامی وبسایت چابک و تقاضا داریم. نظرات خودتان را در رابطه با این مبحث آموزشی با ما و سایر کاربران به اشتراک گذاشته و با امتیاز دهی به این پست ما را از کیفیت آن آگاه فرمایید.